આજની પોસ્ટ એટલે ઊર્મિની છલકતી ગાગરમાંની એક બુંદ..! એટલે કે – કોઇ પણ ભેળ-સેળ વગર સીધ્ધી ઉઠાંતરી! 🙂 આમ પણ, Original material આટલું perfect હોય, તો એમાં મારી વાતો વચ્ચે મુકીને remix કરવાની જરૂર ખરી? (એટલે જ આ વાત અહીં શરૂઆતમાં જ કરી.) આગળ વાંચો ‘ઊર્મિ’ની ઊર્મિઓ…
ડૉ. રઈશ મનીઆરનાં શબ્દોમાં લખવાની ખુમારીનાં એમનાં એક સુંદર મુક્તક અને ધીમે ધીમે લખવાની વાત કરતી એટલી જ મુલાયમ આ ગઝલ સાંભળીએ…
ભલે અલ્પ તોયે વધારે લખ્યું છે,
લખ્યું તે બધું રક્તધારે લખ્યું છે;
લખાણે લખાણે પ્રહારો થયા છે,
અમે પણ પ્રહારે પ્રહારે લખ્યું છે.
*
અને ગઝલનાં ત્રણ શેરો તો મધુર સંગીત અને કર્ણપ્રિય સ્વરથી એવા રણઝણી ઉઠે છે કે એકવાર સાંભળ્યા પછી દિવસો સુધી આ રણઝણાટ શમતો જ નથી…!!
સંગીત: મેહુલ સુરતી
સ્વર: સત્યેન જગીવાલા
આખું જીવન અમે ધીરે ધીરે લખ્યું,
રેત પર જેમ પાગલ સમીરે લખ્યું.
કોરા કાગળ ઉપર બસ સખી રે ! લખ્યું,
એથી આગળ નથી મેં લગીરે લખ્યું.
એમાં સુરતમાં યોજાયેલ જે ‘તરહી મુશાયરા’ની વાત છે ને, એ જ કાર્યક્રમની થોડી ક્ષણો ચોરીને અહીં લાવવાનો પ્રયાસ છે આજની પોસ્ટ. એ મુશાયરામાં રજુ થયેલી વિવેકભાઇની ગઝલ એમના જ અવાજમાં – અને એ ગઝલ વિષે તથા ગનીચાચાની જે ગઝલ પરથી વિવેકભાઇએ આ ગઝલ લખી એ ગઝલ વિષે – રઇશભાઇની થોડી વાતો…
(ડાબેથી વિવેક ટેલર, સંચાલક રઈશ મનીઆર અને ગૌરાંગ ઠાકર)
પરંપરાના ગઝલકારોમાં ગની દહીવાલાનું મોટું નામ છે. શયદા, શૂન્ય, મરીઝ, ઘાયલ, સૈફ અને બેફામની સાથે ગનીનું નામ મૂક્યા વગર આ સપ્તર્ષિ અધૂરું રહે. આ પેઢીની સામે લખવા માટે ઉદાહરણરૂપ અને પ્રેરણારૂપ બની શકે એવા ગઝલસૂર્યો ત્યારે ઝળહળતાં જ નહોતા. આ તમામ ગઝલકારોએ ગુજરાતી ગઝલને નવી ઊંચાઈ આપી. વયની દ્રષ્ટિએ ગનીભાઈનો નંબર શયદા પછી બીજો આવે. છતાં આ તમામ શાયરોમાં ગનીચાચાચાએ સમયના વહેણની સથે ગુજરાતી ગઝલની વિભાવનામાં આવેલા પરિવર્તનો સૌથી વધુ ઝીલ્યા. પ્રસ્તુત ગઝલ એ વાતનું સુન્દર ઉદાહરણ છે.
જે વ્યક્તિને નજીકથી નિહાળી હોય, જેમના આશિષ સાંપડ્યા હોય એવી વ્યક્તિની જન્મશતાબ્દિ ઉજવવાની થાય એ ઘટના અજીબોગરીબ લાગે છે. 1983માં મારી ઉમર 17 વર્ષની અને ગનીચાચાની ઉમર 75 વર્ષની. એક ગઝલસ્પર્ધામાં ગનીચાચાએ નિર્ણાયક તરીકે મને પ્રથમ પારિતોષિક આપેલું એ મારો એમની સાથે પ્રથમ પરિચય. એમના જીવનના છેલ્લા ચાર વર્ષોમાં ત્રણ ચાર મુશાયરા સાથે કર્યા. એ વાતને 21 વર્ષોનાં વ્હાણા વાઈ ગયા અને એમની જન્મશતાબ્દિ પણ આવી ગઈ!
આ નિમિત્તે રાષ્ટ્રિય કલા કેન્દ્રએ એક મુશાયરો યોજ્યો. ગની ચાચાની જ 24 પંક્તિઓ પસન્દ કરીને સુરતના જૂનાનવા કવિઓને આપી. આ પંક્તિના રદીફ કાફિયા જાળવીને આ 24 શાયરો એમને કાવ્યાત્મક અંજલિ આપે એવી મારી ભાવના હતી. 24 ગઝલો રજૂ થઇ. સમગ્ર કાર્યક્રમ્માં ડો,હરીશ ઠક્કર, પંકજ વખારિયા અને ડો. વિવેક ટેલરની રચનાઓ શિરમોર રહી.
આમ તો આખી ગઝલ ઉત્તમ શેરોથી મંડિત છે. સરળ છે એટલે આસ્વાદ કરાવતો નથી. પરંતુ એટલું અચૂક કહીશ કે સમગ્ર ગઝલમાં પહેલો અને છેલ્લો શેર ધ્યાન ખેંચે છે. આ પાંખને જરા ઓછી પ્રસારી જગતનો વ્યાપ વધારવાની વાત હ્રદયંગમ છે. કવિની ચેતના વ્યક્તિમાંથી સમષ્ટિ સુધી ફેલાતી અનુભવાય છે.
ચોથા અને છઠ્ઠા શેરમાં ‘અટારીએ’ અને ‘બારીએ’ પ્રાસનો સુંદર ઉપયોગ થયો છે. છેલ્લો શેર મને ખૂબ ગમ્યો. ‘ભલે તમે ન આવો.તમારા વગર જીવી લઇશું’ એવી વાતથી શેર ઉઘડે છે. પ્રાસ ‘ધારીએ’નો આવે છે. પણ આવું ધારવું તો પ્રેમી અને કવિ માટે તો અસંભવિત છે. એટલે ‘ન આવો’થી શરૂ થતી વાત ‘આવો’ પર પૂરી કરવી પડી, એમાં પ્રેમનો અને કવિતાનો બેઉનો વિજય થાય છે. ગઝલમાં રદીફ નિભાવાયો હોય એના ઉત્તમ ઉદાહરણોમાંથી આ એક છે.
આજે એક ગઝલ કવિના પોતાના અવાજમાં.. કવિના પોતાના સ્વરાંકન સાથે.. (સંગીતની ગેરહાજરી જરા ન સાલે એવી સરસ રીતે આ ગઝલ કવિશ્રીએ ‘અસ્મિતા પર્વ – ૨૦૦૫’ વખતે આ ગઝલ રજુ કરી હતી)
સ્વર : વિવેક કાણે ‘સહજ’
જેમ જેમ સાંજ સરે રાતમાં ધીરે ધીરે
આવતો જાઉં અસલ પાઠમાં ધીરે ધીરે
આમ તો આ ગીત જ્યારે દેશમાં ચોમાસાની શરૂઆત થઇ, ત્યારે મુક્યું હતું… ( તમે સાંભળવાના રહી નથી ગયા ને ?? ) પણ આજે અહીં એ ગીત ફરીથી લાવી છું, એ પણ કવિશ્રી રમેશ પારેખના અવાજ સાથે..!! અરે દિવાળીના દિવસોમાં યે ભીંજાઇ જવાય એવું ગીત છે, એટલે સમજો ને કે નવાવર્ષનો દિવસ વધુ સ્પેશિયલ થઇ જ ગયો…!!
સ્વર : રમેશ પારેખ
————————————————
Posted on July 4th, 2007
ગુજરાત મુંબઇમાં અને અહીં અમેરિકાના East Coastમાં ચોમાસુ બરાબર જામ્યું છે… તો હવે ટહુકો ખોલો ત્યારે પણ છત્રી લઇને જ બેસજો, હોં ને.. 🙂 એક એક કરીને એવા સરસ સરસ વરસાદી ગીતો આવે છે ટહુકો પર કે ભીંજાયે જ છુટકો… ( પણ સાથે સાથે ભગવાનને પ્રાથના પણ કરતા રહેજો હોં, કે કંઇક વ્યાજબી રાખે…. આખા વર્ષનો વરસાદ 2 દિવસમાં નથી જોઇતો.. બરાબર ને… !! )
