આજે ફરી ફાગણનું એક મજેદાર ગીત..! આમ તો ફાગણ મહિનો અડધો જતો પણ રહ્યો.. પણ હોળીના-કેસુડાના રંગોની વાત થતી હોય તો આવું રંગીલું ગીત સંભળાવવા માટે બીજા એક વર્ષ રાહ જોવાઇ?
રાષ્ટ્રીય શાયર શ્રી ઝવેરચંદ મેઘાણીને એમની પૂણ્યતિથિને દિવસે શ્રધ્ધાંજલી.. ! ( જન્મ – August, 17, 1896 :અવસાન – March 9, 1947 ). અને સાંભળીયે આ સુંદરગીત..!
સાથે આજે તમારા માટે એક કામ લઇને આવી છું. મકરંદ દવે એ ઝવેરચંદ મેઘાણી માટે લખેલું કાવ્ય ‘મેઘાણીને’ – શોધી આપશો?
રમેશ પારેખના ચાહકો માટે વધુ એક ‘આ હા હા… ‘ કહેવા જેવું ગીત..! ‘કાચમાં રહે છે પારદર્શકતા એમ તમે મારામાં આરપાર રહેતાં’ – જાણે આ એક પંક્તિ એક આખા ગીતની ગરજ સારે એવી છે..!
સ્વર – સંગીત : નયનેશ જાની
કાચમાં રહે છે પારદર્શકતા એમ તમે મારામાં આરપાર રહેતાં
કાચમાં રહે છે પારદર્શકતા એમ તમે મારામાં આરપાર રહેતાં
ફૂટી ગયેલી આરપારતાને વળગીને
તાકતી સપાટીઓ તો અંધ
ડાળમાંથી પાન જેમ ઊગી નીકળે છે
એમ આપણને ઊગ્યો સંબંધ
પાન ને લીલાશ બેઉ વચ્ચેની દૂરતામાં જોજનનાં પૂર હવે વહેતાં
પાન ને લીલાશ બેઉ વચ્ચેની દૂરતામાં જોજનનાં પૂર હવે વહેતાં
આખ્ખા એ પૂરને હું બે કાંઠે ઘૂઘવતી
ઘુમ્મરીની જેમ રે વલોવું
ઘૂમ્યા કરે છે એકધારી ભીનાશ
મને લાગતું ન ક્યાંક મારું હોવું
હોવા વિનાની કોઇ શક્યતામાં ઓગળીને જળનો આકાર તમે લેતાં
હોવા વિનાની કોઇ શક્યતામાં ઓગળીને જળનો આકાર તમે લેતાં
‘વિદેશિની’ એટલે? ઘણા કવિતાપ્રેમીઓ જાણતા હશે – વિદેશિની એ અત્યાર સુધીનાં (હવે લગભગ અપ્રાપ્ય એવા) પન્ના નાયકના પાંચ કાવ્યસંગ્રહોને સમાવી લેતો સમગ્ર કાવ્યસંગ્રહ.. પ્રવેશ, ફિલાડેલ્ફીઆ, નિસ્બત, અરસપરસ અને આવજાવન એટલે વિદેશિની.
જો કે ફેબ્રુઆરી ૨૦૦૯માં ‘વિદેશિની’ ને એક બીજી વ્યાખ્યા મળી – કવિયત્રી પન્ના નાયકનાં ગીતોની સંગીતમય રજૂઆત..!!
આ આલ્બમમાં એમના કાવ્યસંગ્રહમાંથી લેવાયેલા 7 ગીતો – અને 3 નવા ગીતોનો સમાવેશ કરાયો છે. આલ્બમનાં બધા જ ગીતો ખૂબ જ સુંદર રીતે સંગીતબદ્ધ કરવામાં આવ્યા છે અને એમનું સ્વરાંકન પણ ખૂબ જ કર્ણપ્રિય થયું છે. અમર ભટ્ટ, અમિત ઠક્કર, ગૌરાંગ વ્યાસ, ક્ષેમુ દિવેટિયા, પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય અને દિલીપ ધોળકિયા -જેવા દિગજ્જોના સ્વરાંકનમાં જ્યારે ઐશ્વર્યા મજમુદાર, ઝરણા વ્યાસ, સોનિક સુથાર, પાર્થિવ ગોહિલ, કલ્યાણી કૈઠાળકર, ગાર્ગી વ્હોરા, અમર ભટ્ટ, વિરાજ-બિજલ અને દીપ્તિ દેસાઈ જેવા સુરીલા કંઠ ભળે – તો આબ્લમ કેટલું સુરીલું બને એ તમે જાણતા જ હશો…
અને હા.. ગઇકાલે ‘વિદેશિની’ને એક ત્રીજી વ્યાખ્યા પણ મળી – પન્ના નાયકનાં કાવ્યોની વેબસાઇટ : http://pannanaik.com/
તો ચલો, સાંભળીએ એમના આબ્લમ ‘વિદેશિની’માં સ્વરબધ્ધ થયેલું આ મઝાનું ગીત..
હું તો તારી તે પ્રીતમાં પાગલ થઈ ગઈ,
એવી પાગલ થઈ ગઈ…
હું તો ધરતીની ધૂળ જાણે વાદળ થઈ ગઈ.
હું તો તારી તે પ્રીતમાં પાગલ થઈ ગઈ.
હું તો કંઇ પણ નથી ને મને ફૂલ ફૂટ્યાં,
હું તો બ્હાવરી : મેં તારા કંઇ ગીત ઘૂંટ્યાં;
તારી સાથેની મારી પળપળની વાત,
મારી કોરી આંખોનું કાજળ થઇ ગઇ ;
હું તો તારી તે પ્રીતમાં પાગલ થઇ ગઇ.
હું તો આંખો મીંચીને ગીત સાંભળ્યા કરું,
મારી છાની આ લાગણી પંપાળ્યા કરું ;
કેવાં આ લાભશુભ : ઓચિંતા એક દિવસ,
હું તો કંકોતરીનો કાગળ થઇ ગઇ ;
હું તો તારી તે પ્રીતમાં પાગલ થઇ ગઇ.
-પન્ના નાયક
આ ગીત વિશેની પ્રેરણા વિશે પન્ના નાયકનાં થોડા શબ્દો અને પછી નિશાબેને ગાયેલું આ ગીત અહીં સાંભળો…!
————
અને હા… આ જ આબ્લમનું બીજુ એક મઝાનું ગીત સાંભળો : ગાગરમાં સાગર પર
રીસાયેલા સાહ્યબાને મનાવવા આ ગીત/ગરબાની નાયિકાએ કેટકેટલું કરવું પડ્યું… પણ જોવાનું એ છે કે સાહ્યબો આખરે કઇ તરકીબથી રીઝાયો એ તો ખબર જ ના પડી.. (નહીંતર કોઇકવાર મારે/તમારે રીસાયેલા સાહ્યબાને મનાવવામાં કામ લાગ્યું હો’ત 🙂 )
ચણાયેલી ઈમારત એના નકશામાં નથી હોતી… છેલ્લા 1 મહિનામાં લગભગ 5-6 જેટલા ‘Construction In Progress’ projects નું audit કર્યા પછી આ વાત મને કદાચ વધુ સારી રીતે સમજાય છે..!! 🙂
પણ સાચ્ચે.. ગઝલનો મત્લા (પ્રથમ શેર) એવો જાનદાર છે કે આખી ગઝલ વાંચવા મજબૂર કરી દે..!! અને આવા શાનદાર શબ્દોને જ્યારે પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાયના સ્વરાંકનમાં ‘ધનાશ્રી પંડિત’નો દમદાર અવાજ મળે, ત્યારે સાંભળનાર ડોલી ના ઉઠે તો જ નવાઇ..!!
.
સફળતા જિંદગીની, હસ્તરેખામાં નથી હોતી;
ચણાયેલી ઈમારત એના નકશામાં નથી હોતી.
સુભાગી છે સિતારા કે ગણતરી થાય છે એની,
પ્રણયમાં નહિ તો કોઈ ચીજ ગણનામાં નથી હોતી.
મને દીવાનગી મંજૂર છે આ એક બાબત પર,
મહોબ્બતની મજા તમને સમજવામાં નથી હોતી.
તમે મારાં થયાં નહિ તોય મારાં માનવાનો છું,
કમી સચ્ચાઈમાં હોય છે, ભ્રમણામાં નથી હોતી.
વધુ હસવાથી આંસુ આવતાં જોઈને પૂછું છું,
અસર એનાથી ઊલટી કેમ રોવામાં નથી હોતી ?
હવે આથી વધુ શું ખાલી હાથે દિન વિતાવું હું ?
કે મારી જિંદગી પણ મારા કબજામાં નથી હોતી.
ન શંકા રાખ કે મારી ગરીબી બહુ નિખાલસ છે,
છે એ એવી દશા જે કોઈ પરદામાં નથી હોતી.
ધરાવે છે બધા મારા જ પ્રત્યે સંકુચિત માનસ,
જગા મારે જ માટે જાણે દુનિયામાં નથી હોતી.
કોઈ આ વાત ને સંજોગનો સ્વીકાર ના માને,
જગતની સૌ ખુશી મારી તમન્નામાં નથી હોતી.
મને છે આટલો સંતોષ દુનિયાની બુરાઈનો,
વિકસવાની તો શક્તિ કોઈ કાંટામાં નથી હોતી.
બધે મારાં કદમની છાપ ના જોયા કરે લોકો,
કે મંઝિલ મારી મારા સર્વ રસ્તામાં નથી હોતી.
મળ્યો છે સૌને જીવનમાં સમય થોડોક તો સારો,
ફિકર પોતાની કોઈનેય નિદ્રામાં નથી હોતી.
બીજા તો શું મને અંધકારમાં રાખીને છેતરશે ?
કે મારી જાત ખુદ મારીય છાયામાં નથી હોતી.
ગઝલમાં એ જ કારણથી હું મૌલિક હોઉં છું ‘બેફામ’
પીડા મારાં દુ:ખોની કોઈ બીજામાં નથી હોતી.
