પૂર્ણ થઇ શીતલ રજની, ને શુષ્ક નિયમનો અંત જડ્યો,
વનવનમાં ઉત્સવ કરવા, મદમસ્ત રજાનો ઘંટ પડ્યો,
ને છુટ્યો વાયરો દક્ષિણથી, કિલ્લોલ કરતો આજે
ડોલ્યા તરુવરને ડોલી વલ્લરી, નવ પલ્લવથી સાજે
ઉદય મઝુમદાર અને રેખા ત્રિવેદીના સ્વરમાં આ શબ્દો સાથે જ્યારે આ ગીત શરુ થાય છે, ત્યારે કોઇ પણ ઋતુમાં વસંતનું વાતાવરણ ઉભુ કરી દે છે. જેટલીવાર સાંભળો, એટલીવાર વધુ ને વધુ ગમી જાય એવું સુંદર ગીત.
કોઇ ગીત તમને એના શબ્દોને લીધે ગમી જાય, કોઇ એના સંગીત કે પછી કોઇ ગાયકીને લીધે. પણ આ ગીત માટે એક વાત જરૂર કહીશ, આટલીવાર સાંભળવા છતાં હું એ નક્કી નથી કરી શકી કે મને આ ત્રણમાંથી સૌથી વધુ શું ગમી ગયું !
શબ્દોની જ વાત કરું, તો આ ગીતની દરેકે દરેક કડીમાં કવિએ વસંતને એવી અલગ અલગ ઉપમાઓ આપી છે કે કવિની કલ્પનાને સલામ કર્યે જ છુટકો. પછી એ કરિયાવરના લીલા પટોળા હોય, ભીક્ષા માંગતા ભમરાનો ગુન ગુન કરતો એકતારો, કે રાત-દિવસનો ગરબો. વસંતનો ઉત્સવ ઉજવતા માનસપટલ પર દરેક કડી એક અલગ જ ચિત્ર ઉભું કરી દે…. આનંદકેરી લહેરે આપણે પણ ઝુમી ઉઠીયે…..
Semi-classical જેને કહી શકાય, એવું આ ગીતનું સંગીત પણ એટલું જ કર્ણપ્રિય છે. રાગનું નામ તો નથી ખબર, પણ ગાવાનું મન થઇ જાય એટલો સરસ રાગ છે ગીતનો, અને આખા ગીતમાં વાગતા તબલા અને ખંજરી ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે. ‘નાચે છે નટરાજ નચાવી…. આ કડી પછી જે ફક્ત તબલા વાગે છે, એ સાંભળીને તો જાણે આપણને નાચવાનું મન થઇ જાય…
અને ઉદય મઝુમદાર – રેખા ત્રિવેદીની જોડીનો કંઠ પણ એટલું જ ધ્યાન આકર્ષે છે. બે ગાયકો વચ્ચે જયારે આવો સરસ તાલ-મેલ ( આ ગુજરાતી શબ્દ છે ? ) હોય, ત્યારે એક Duet ગીતની મજા જ નીરાળી હોય છે.
આપણા ગુજરાતમાં તો વસંત ઋતુ ક્યારની આવી ને ગઇ… પણ આ વખતે અહીં અમેરિકામાં મોડી મોડી હજુ હમણા જ વસંત આવી છે. ( જો કે મારા કેલિફોર્નિયામાં તો એ પણ કંઇ એટલું જણાતુ નથી. ) વસંતની પધરામણીનું એક ખુબ જ સુંદર ગીત આવતી કાલે… પણ આજે વાંચીયે જયંત પાઠકની આ કવિતા. લાગે છે કે આવા જ કોઇ પ્રેમીની ફરિયાદ ઉપરવાળાએ સાંભળી લીધી હશે 🙂
પણ હા, એક વાત જરૂર કહીશ… નાની અમથી, પણ તરત જ ગમી જાય એવી સુંદર કવિતા.
આમ તો હિન્દી ફિલ્મોમાં ઘણા હોળીના ગીતો છે…. black & while ફિલ્મોથી લઇને આજ સુધી ઘણા યાદગાર હોળી ગીતો મળી રહે, પણ હોળી અને હિન્દી ફિલ્મોનો એક સાથે વિચાર કરું, તો મને સૌથી પહેલા, અને સૌથી વધુ આ જ ગીત યાદ આવે…(આ ગીતની શરુઆત જ એવી સરસ છે, અને યાદ કરાવે છે કે રેપ ગીતો કંઇ આજના નથી. :))
अटक अटक झट पट पनघट पर
चटल मटक एक नार नवेली
गोरी गोरी ग्वालनकी छोरी चली चोरी चोरी
मुख मोरी मोरी मुसकाये अलबेली
संकरी गलीमें मारी कंकरी कन्हैया ने
पकरी बांह और की अटखेली
સૌથી પહેલા તો સૌને હોળી-ધૂળેટીની હાર્દિક શુભેચ્છાઓ… માતૃભૂમિથી દૂર રહેતા મારા જેવા લોકોને આવા સમયે ઘર સૌથી વધુ યાદ આવે… પણ એમ ઉદાસ થવાને બદલે જરા મલકાઇએ આજે…. ફાગણનો ફાગ.. અને કેસુડાના કામણ કદાચ અમેરિકા અને બીજા દેશોમાં ન જોવા મળે… પણ ટહુકાનો સાદ તો પહોંચે છે ને ??
સ્વર – સંગીત : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય
(બે અક્ષરનો મોર છેડતો સાત અક્ષરની ચીજ…. )
.
ફાગણનો ફાગ અને ટહુકાનો સાદ
પછી મલક્યા વિના તે કેમ રહીયે
કામણ કીધા અહીં કેસુડે એવા
કે મહેક્યા વિના તે કેમ રહીયે
અહીં યુ.એસ.એ ના સમય પ્રમાણે આજે ફાગણ સુદ પડવો, અને ભારતીય સમય મુજબ ફાગણ સુદ બીજ. અને ફાગણ મહિનો આવે એટલે યાદ આવે કેસુડો… હોળીના રંગો… અને સાથે સાથે આ ગીત પણ..
.
ફાગણ ફોરમતો આયો…
આયો રે આયો..
ફાગણ ફોરમતો આયો…
લાલ લાલ લાલ લાલ રંગ પેલા કેસુડાના… પર લહેરાયો
ઋતુઓનો રાજા પેલો ફાગણ આંગણ આવી અલબેલો લહેરાયો..
આ હાથ અને હાથમાં કાગળનું રણ સફેદ
અહીં ઝાંઝવાં, મુકામ, તૃષા ને હરણ સફેદ
કઈ વેદનાએ શોષી લીધાં એનાં યે રુધિર
કે છે તો છે વસંતમાં ગુલમ્હોર પણ સફેદ
– રમેશ પારેખ