Category Archives: વસંત/ફાગણ/હોળી

ફરી ઘર સજાવ તું – રમેશ પારેખ

તારાં જ છે તમામ, ન ફૂલોનાં પૂછ નામ, ગમે તે ઉઠાવ તું
લૂછી લે ભીની આંખ, ન દરવાજા બંધ રાખ, ફરી ઘર સજાવ તું

આંસુભર્યા રૂમાલ સૂકવવાની આજકલ ઋતુ છે શહેરમાં
પંપાળ મા તું ઘાવ, ઢળેલી નજર ઉઠાવ, નજર ના ઝુકાવ તું

સપનાંનો ભગ્ન અંત નવેસરથી આ વસંત લખે છે કૂંપળ વડે
કૂંપળ છે તારી મિત્ર ને દોરે છે તારું ચિત્ર, ન ચહેરો છુપાવ તું

અચરજ છે એ જ એક કે સર્વત્ર મ્હેક મ્હેક મધુરપનો મોગરો
થોડી ક્ષણોને ઘૂંટ કે આખોય બાગ લૂંટ ને ઉત્સવ મનાવ તું

હોઠે થીજેલ શબ્દ ને લોહીનાં વ્હેણ સ્તબ્ધ શું આ આપણે છીએ?
તારો છે હક કે માંગ, અનાગતની પાસે રાગ ને મહેફિલ જમાવ તું

બેઠો ર.પા. ઉદાસ અને એની આસપાસ તું ટોળે વળી ગઇ
ના ચૂપચાપ તાક, ને ભીતર જરાક ઝાંક, છે એનો અભાવ તું

ફાગણની કાળઝાળ સુક્કી વેળામાં – રમેશ પારેખ

સ્વર : નિશા ઉપાધ્યાય ; સંગીત : રિષભ ગ્રુપ (અચલ મહેતા, વિનોદ અયંગર)

ફાગણની કાળઝાળ સુક્કી વેળામાં તારું પહેલા વરસાદ સમું આવવું
હવે આંખોને કેમ રે ભુલાવવું

બળતે બપ્પોર ભીનો પગરવ સૂણીને
કાંઈ વાસ્યા કમાડ અમે ખોલ્યાં
ચારે આંખોના એવાં અંધાર્યા વાદળાં
કે શમણે આવેલ મોર બોલ્યા

ઓચિંતા ધોધમાર સામસામે આપણે ઊભાં રહ્યાંનું પૂર આવવું

ફળિયે પલાશ ફૂલ નીતરતું ઝાડ
અને હું રે વેરાઈ જઉં રાનમાં
મારી હથેળીમાંય એવી રેખાઓ
જેવી રેખાઓ ખાખરાના પાનમાં

લીંબોળી વાવીને છાંયડા ઊછેરું પણ ચોમાસું કેમ કરી વાવવું?

ફાગણની કાળઝાળ બળતી વેળામાં તારું પહેલા વરસાદ સમું આવવું
હવે આંખોને કેમ રે ભુલાવવું

ઘેલી વસંત આવી રે… – નીનુ મઝુમદાર

પૂર્ણ થઇ શીતલ રજની, ને શુષ્ક નિયમનો અંત જડ્યો,
વનવનમાં ઉત્સવ કરવા, મદમસ્ત રજાનો ઘંટ પડ્યો,
ને છુટ્યો વાયરો દક્ષિણથી, કિલ્લોલ કરતો આજે
ડોલ્યા તરુવરને ડોલી વલ્લરી, નવ પલ્લવથી સાજે

ઉદય મઝુમદાર અને રેખા ત્રિવેદીના સ્વરમાં આ શબ્દો સાથે જ્યારે આ ગીત શરુ થાય છે, ત્યારે કોઇ પણ ઋતુમાં વસંતનું વાતાવરણ ઉભુ કરી દે છે. જેટલીવાર સાંભળો, એટલીવાર વધુ ને વધુ ગમી જાય એવું સુંદર ગીત.

કોઇ ગીત તમને એના શબ્દોને લીધે ગમી જાય, કોઇ એના સંગીત કે પછી કોઇ ગાયકીને લીધે. પણ આ ગીત માટે એક વાત જરૂર કહીશ, આટલીવાર સાંભળવા છતાં હું એ નક્કી નથી કરી શકી કે મને આ ત્રણમાંથી સૌથી વધુ શું ગમી ગયું !

શબ્દોની જ વાત કરું, તો આ ગીતની દરેકે દરેક કડીમાં કવિએ વસંતને એવી અલગ અલગ ઉપમાઓ આપી છે કે કવિની કલ્પનાને સલામ કર્યે જ છુટકો. પછી એ કરિયાવરના લીલા પટોળા હોય, ભીક્ષા માંગતા ભમરાનો ગુન ગુન કરતો એકતારો, કે રાત-દિવસનો ગરબો. વસંતનો ઉત્સવ ઉજવતા માનસપટલ પર દરેક કડી એક અલગ જ ચિત્ર ઉભું કરી દે…. આનંદકેરી લહેરે આપણે પણ ઝુમી ઉઠીયે…..

Semi-classical જેને કહી શકાય, એવું આ ગીતનું સંગીત પણ એટલું જ કર્ણપ્રિય છે. રાગનું નામ તો નથી ખબર, પણ ગાવાનું મન થઇ જાય એટલો સરસ રાગ છે ગીતનો, અને આખા ગીતમાં વાગતા તબલા અને ખંજરી ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે. ‘નાચે છે નટરાજ નચાવી…. આ કડી પછી જે ફક્ત તબલા વાગે છે, એ સાંભળીને તો જાણે આપણને નાચવાનું મન થઇ જાય…

અને ઉદય મઝુમદાર – રેખા ત્રિવેદીની જોડીનો કંઠ પણ એટલું જ ધ્યાન આકર્ષે છે. બે ગાયકો વચ્ચે જયારે આવો સરસ તાલ-મેલ ( આ ગુજરાતી શબ્દ છે ? ) હોય, ત્યારે એક Duet ગીતની મજા જ નીરાળી હોય છે.

ગીત – સંગીત : નીનુ મઝુમદાર
સ્વર : ઉદય મઝુમદાર, રેખા ત્રિવેદી

.

આનંદ કેરી લહેરે જાણે હસી ઉઠ્યો કિરતાર
વેર્યાં ફુલડાં અપરંપાર
ઘેલી વસંત આવી રે.. ઘેલી વસંત આવી રે…
…. આનંદ કેરી લહેરે..

ધરતી માં ની લાડકડીની થઇ ચોમેર વધાઇ
કરિયાવરના લીલા પટોળા રહ્યા બધે પથરાઇ
પંખીડાની સ્વાગત રાગે ગુંજી ઉઠી શરણાઇ
ટહુકે કોયલ સૂર લગાવી,
ઘેલી વસંત આવી રે…
…. આનંદ કેરી લહેરે..

ભીક્ષા યાચે ફુલડે ફુલડે ફરીને ભમરો ન્યારો
પાંખે વાગે ભિખારી કેરો ગુન ગુન ગુન એકતારો
દેતી જ્યાં ત્યાં પાનપાનમાં મસ્તીનો તડકારો
એવું દાન અનેરું લાવી,
ઘેલી વસંત આવી રે…
…. આનંદ કેરી લહેરે..

મધુર એને પગલે પગલે ગુંજે રુમઝુમ ભાષા
સુણી સુતેલા અંતર જાગે છુપી અનોખી આશા
સર્જનહાર ઉમંગે આજે રંગીન રચે તમાશા
નાચે છે નટરાજ નચાવી
ઘેલી વસંત આવી રે…
…. આનંદ કેરી લહેરે..

ગરબો લેતા ઘમ્મર ઘુમે રાત દિવસ રઢિયાળા
વર્ષ તણી પટરાણી કાજે સુંદર ગુંથે માળા
જીવન સાગરમાં છલકાતા રસના ધોધ રૂપાળા
આજ નિરંતર ઉર બહાવી
ઘેલી વસંત આવી રે.. ઘેલી વસંત આવી રે…

આનંદ કેરી લહેરે જાણે હસી ઉઠ્યો કિરતાર
વેર્યાં ફુલડાં અપરંપાર
ઘેલી વસંત આવી રે.. ઘેલી વસંત આવી રે…

રોકો વસંતને – જયંત પાઠક

આપણા ગુજરાતમાં તો વસંત ઋતુ ક્યારની આવી ને ગઇ… પણ આ વખતે અહીં અમેરિકામાં મોડી મોડી હજુ હમણા જ વસંત આવી છે. ( જો કે મારા કેલિફોર્નિયામાં તો એ પણ કંઇ એટલું જણાતુ નથી. ) વસંતની પધરામણીનું એક ખુબ જ સુંદર ગીત આવતી કાલે… પણ આજે વાંચીયે જયંત પાઠકની આ કવિતા. લાગે છે કે આવા જ કોઇ પ્રેમીની ફરિયાદ ઉપરવાળાએ સાંભળી લીધી હશે 🙂

પણ હા, એક વાત જરૂર કહીશ… નાની અમથી, પણ તરત જ ગમી જાય એવી સુંદર કવિતા.

487959_503747943907_2028149490_n

 

આવતી રોકો વસંતને
મારે આંગણિયે ફુલડાંના ફાલ
લાવતી રોકો વસંતને

એ તો આંગણને આંબલિયે ટહુકો કરે,
અહીં એકલડું ઉર મારું હીબકાં ભરે.
કોઇ હેતસૂના હૈયાની ડાળ
હલાવતી રોકો વસંતને.

શાને શીળો સમીર બની અંગે અડે !
મારા ઝૂરતા જીવન સાથ રંગે ચડે !
એની વેણુંમાં વેદનાનું વ્હાલ
વહાવતી રોકો વસંતને.

મારો મારગડો રોકીને રંગ ઢાળ્યો… – અવિનાશ વ્યાસ

સ્વર : આશા ભોંસલે
સંગીત : અવિનાશ વ્યાસ

maro maragado

.

મારો મારગડો રોકીને રંગ ઢાળ્યો… રસિયાએ…
મારગડો રોકીને રંગ ઢાળ્યો..
હળવેથી ગુલાલને ઉછાળ્યો રે…
મારગડો રોકીને રંગ ઢાળ્યો..

મારો મારગડો રોકીને …..

રંગદાર પામરી (?) પગમાં પૈજણીયા
સૂરત સાંવરી… નૈણ રે આંજણીયા
કેટલો એ સાંવરિયાને ટાળ્યો રે…
હો… મારગડો રોકીને રંગ ઢાળ્યો..

મારો મારગડો રોકીને …..

વારતા.. વારતા… હું યે ગઇ હારી
રસિયાએ તો યે મારી વાત ના વિચારી
એને આવો ના રંગીલો કદી ભાળ્યો રે..
હો…. મારગડો રોકીને રંગ ઢાળ્યો..

મારો મારગડો રોકીને …..

પાલવનો છેડલો કેટલો યે ઢાંક્યો
તો યે ગુલાલ મારે કાળજળે વાગ્યો
મારુ કાળજળુ તોડીને એ તો હાલ્યો રે…
હો…. મારગડો રોકીને રંગ ઢાળ્યો..

મારો મારગડો રોકીને …..

મારા સાહ્યબાની પાઘડીએ લાગ્યો કોઇ જુદો રંગ…. – નીનુ મઝુમદાર

સોનેરી રંગ સાંજનો
ફૂલ ગુલાબી પ્રભાત
નીલ રંગનું આભલું
શ્યામલ વરણી રાત

સઘળા રંગો મેં રળ્યા
દિલના રંગની સાથ
તોય પીયુની પાઘડીએ પડી
કોઇ અનોખી ભાત

( આ એક જ ગીત બે અલગ અલગ સ્વરમાં સાંભળવું ચોક્કસ ગમશે. )

paaghadie
સ્વર : કમલ બારોટ

.

મેં તો રંગ્યો હતો એને દલડાની સંગ
તો યે સાહ્યબાની પાઘડીએ લાગ્યો કોઇ જુદો રંગ
મારા સાહ્યબાની પાઘડીએ લાગ્યો કોઇ જુદો રંગ

મેં તો રંગ્યો હતો એને દલડાની સંગ ….

રંગ તો એવો જાલીમ જાણે જમદૂતે ઝંખેલો હો..
ક્યાંકથી લાવ્યો પાતાળ ભેદી નાગણનો ડંખેલો હો..
એના ઝેરની ઝાપટ લાગી મુને ફુટ્યો અંગેઅંગ
મારા સાહ્યબાની પાઘડીએ લાગ્યો કોઇ જુદો રંગ

મેં તો રંગ્યો હતો એને દલડાની સંગ ….

રંગની ઉપર રંગ ચડે તે મુળનો રંગ ધોળો હો..
સાહ્યબો મારો દિલનો જાણે શિવજી ભોળો ભોળો હો..
હે કોઇ ભીલડીએ એને ભરમાવી એના તપનો કીધો ભંગ
મારા સાહ્યબાની પાઘડીએ લાગ્યો કોઇ જુદો રંગ

મેં તો રંગ્યો હતો એને દલડાની સંગ ….

अरे जा रे हट नटखट ….

આમ તો હિન્દી ફિલ્મોમાં ઘણા હોળીના ગીતો છે…. black & while ફિલ્મોથી લઇને આજ સુધી ઘણા યાદગાર હોળી ગીતો મળી રહે, પણ હોળી અને હિન્દી ફિલ્મોનો એક સાથે વિચાર કરું, તો મને સૌથી પહેલા, અને સૌથી વધુ આ જ ગીત યાદ આવે…(આ ગીતની શરુઆત જ એવી સરસ છે, અને યાદ કરાવે છે કે રેપ ગીતો કંઇ આજના નથી. :))

अटक अटक झट पट पनघट पर
चटल मटक एक नार नवेली
गोरी गोरी ग्वालनकी छोरी चली चोरी चोरी
मुख मोरी मोरी मुसकाये अलबेली
संकरी गलीमें मारी कंकरी कन्हैया ने
पकरी बांह और की अटखेली

भरी पिचकारी मारी सररर…..
बोली पनिहारी बोली अररर…..

अरे जा रे हट नटखट
ना छू रे मेरा घुंघट
पलटके दुंगी आज तुज़े गाली रे
मुझे समझोना तुम भोलीभाली रे

आया होली का त्योहार
उडे रंगकी बैछार
तु है नार नखरेदार मतवाली रे
आज मीठी लगे है तेरी गाली रे

तक तक न मार पिचकारीकी धार
कोमल बदन सह सके ना ये मार
तु है अनाडी बडा ही गंवार

तेरी झपझोरी से बाझ आइ ओरी रे
चोर तेरी चोरी निराली रे
मुझे समझोना तुम भोलीभाली रे

धरती है लाल, आज अंबर है लाल
उडने दे गोरी गालो का गुलाल
मत लाज का आज घुंघट निकाल
दे दिलकी धडपन पे धिनक धिनक ताल

झांझ बजे … बजे, संगमें मृदंग बजे
अंगमें उमंग खुशियारी रे
आज मीठी लगे है तेरी गाली रे

ફાગણનો ફાગ અને ટહુકાનો સાદ… – મેઘબિંદુ

સૌથી પહેલા તો સૌને હોળી-ધૂળેટીની હાર્દિક શુભેચ્છાઓ… માતૃભૂમિથી દૂર રહેતા મારા જેવા લોકોને આવા સમયે ઘર સૌથી વધુ યાદ આવે… પણ એમ ઉદાસ થવાને બદલે જરા મલકાઇએ આજે…. ફાગણનો ફાગ.. અને કેસુડાના કામણ કદાચ અમેરિકા અને બીજા દેશોમાં ન જોવા મળે… પણ ટહુકાનો સાદ તો પહોંચે છે ને ??

સ્વર – સંગીત : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય

tahuko no saad

(બે અક્ષરનો મોર છેડતો સાત અક્ષરની ચીજ…. )

.

ફાગણનો ફાગ અને ટહુકાનો સાદ
પછી મલક્યા વિના તે કેમ રહીયે
કામણ કીધા અહીં કેસુડે એવા
કે મહેક્યા વિના તે કેમ રહીયે

ફૂલની ફોરમની પકડીને આંગળી
ફરવાને નીકળ્યો પવન
પાન-પાન ડાળ-ડાળ ઝૂમી ઉઠ્યાને
ઝૂમે છે આખુ ઉપવન

કલરવની કેડીએ રમતા પતંગિયાને
પકડ્યા વિના તે કેમ રહીયે
ફાગણનો ફાગ અને ટહુકાનો સાદ
પછી મલક્યા વિના તે કેમ રહીયે….

મઘમઘતી મંજરીની કાયા બદલાઇ
સાંભળીને વેણુ વસંતની
લીલેરા પાન સંગ ગાતા ગુલ્મહોર
લ્હાણી કરે છે સુગંધની

અરધી ભરાય મારા ઉમંગની હેલ
પછી છલક્યા વિના તે કેમ રહીયે
ફાગણનો ફાગ અને ટહુકાનો સાદ
પછી મલક્યા વિના તે કેમ રહીયે….

————-

એક જાહેરાત : આવતી કાલે ધૂળેટીના પર્વ નિમિત્તે રાગો ના રંગે રંગાવા… અને સૂર સંગીતની પિચકારીથી ભીંજાવા માટે ટહુકો.કોમ તરફથી આપને ભાવભર્યુ આમંત્રણ છે. 🙂

ફાગણ ફોરમતો આયો…

અહીં યુ.એસ.એ ના સમય પ્રમાણે આજે ફાગણ સુદ પડવો, અને ભારતીય સમય મુજબ ફાગણ સુદ બીજ. અને ફાગણ મહિનો આવે એટલે યાદ આવે કેસુડો… હોળીના રંગો… અને સાથે સાથે આ ગીત પણ..

.

ફાગણ ફોરમતો આયો…
આયો રે આયો..
ફાગણ ફોરમતો આયો…

લાલ લાલ લાલ લાલ રંગ પેલા કેસુડાના… પર લહેરાયો
ઋતુઓનો રાજા પેલો ફાગણ આંગણ આવી અલબેલો લહેરાયો..

ફાગણ ફોરમતો આયો…
આયો રે આયો..
ફાગણ ફોરમતો આયો…

ચારેકોર ઘુમતાને લઇ લઇ પીચકારી હોળીનો ગુલાલ રચાયો
સરરર રંગ છુટે લાડકડો લાડ લૂટે, ઉરમાં ઉમંગ સમાયો..

ફાગણ ફોરમતો આયો…
આયો રે આયો..
ફાગણ ફોરમતો આયો…

ગોરી ગોરા છોરા છોરી કરતાજી ડોરાડોરી ફાગણને લેતા વધાયો
હોળી કેરાં રસ ઘેલાં હેતમાં હરખ ઘેલાં લૂંટે લાડ લૂંટાયો
ફાગણ ફોરમતો આયો…
આયો રે આયો..
ફાગણ ફોરમતો આયો…

એના રંગે મલક રંગાયો
રે આયો..
ફાગણ ફોરમતો આયો…

જોડે રે’જો રાજ..
તમે કિયા તે ભાઇના ગોરી, કોની વઉ..
જોડે રે’જો રાજ..

જોડે નંઇ રે’વુ રાજ..
હે મને શરમના શેરડા ફૂટે
જોડે દીવો બળે હો રાજ..

તહુ (ત્યા) દમક દમક દાદુર ડણ ડમકત,
ગડડ મોર મલ્હાર ઘીરા (મલ્હાર – મેઘ ઘેરાયો)
પીયુ પીયુ શબદ પુકારત ચાતક,
પીયુ પીયુ કોકિલ કંઠ ઘીરા.

તહુ ગડડ ગડડ નભ હોત ગડાકા
ને ઘણણણ ગિરિવર શિખર દડે
સૌ રૂમઝૂમ રૂમઝૂમ બરસત બરસા
ગડડ ગડડ ઘન ઘોર ગરજે .

ગુલમ્હોર

gulmahor1

આ વેદનાઓ મારી કહો કોને જઇ કહું
ગુલમ્હોર મારી આંખ મહીં પાંગર્યા કરે.
– આશ્લેષ ત્રિવેદી

લાલઘૂમ તાપમાં મ્હોરતો, મસ્તીનો
તોર તે કયાં ગયો કોઇ કહેતું નથી
આ નગરની વચોવચ હતો એક
ગુલમ્હોર તે ક્યાં ગયો કોઇ કહેતું નથી
– મનોજ ખંડેરિયા

હું ગુલમ્હોરને જોઉં ને ગુલમ્હોર મને
કોને જોઇને કોને કોના રંગ યાદ આવે.
– રમેશ પારેખ  

લાલાશ આખા ઘરની હવામાં ભરી જઇશ
ગુલમ્હોર મારી લાગણીનો પાથરી જઇશ.
-મનોજ ખંડેરિયા

આ હાથ અને હાથમાં કાગળનું રણ સફેદ
અહીં ઝાંઝવાં, મુકામ, તૃષા ને હરણ સફેદ
કઈ વેદનાએ શોષી લીધાં એનાં યે રુધિર
કે છે તો છે વસંતમાં ગુલમ્હોર પણ સફેદ
– રમેશ પારેખ