Category Archives: પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય

ગુજરાતી થઇ… ગુજરાતી કોઇ… – અવિનાશ વ્યાસ (ટહુકો પર ૧૦૦૦મી પોસ્ટ)

આજે ટહુકો.કોમ પર ૧૦૦૦મી પોસ્ટ… એ જ ખુશીમાં એક સ્પેશિયલ ગીત – અને એક સ્પેશિયલ announcement..!!

યાદ છે, લગભગ એકાદ-વર્ષ પહેલા થોડા વખત માટે ટહુકો પર ગીતો સદંતર બંધ હતા, અને પછી શરૂઆત થઇ તો એ પણ અડધા ગીતોથી…

તો આજથી આધા-અધૂરા ગીતોની છુટ્ટી..!! આમ તો ઘણા સમયથી ધીમે ધીમે કરીને ઘણા બધા ગીતો ફરીથી આખા ગુંજતા થઇ ગયા છે, પણ આજે finally બધા ગીતો આખા મુકવાનું કામ પત્યું, અને હાજર છે તમારા માટે – ફરીથી એકવાર ટહુકાનો આખો ટહુકાર….

પણ આ નવા આખા ગીતો સાથે થોડી મુશ્કેલી આવી શકે… આ નવા પ્લેયરમાં કોઇ ગીત તરત ફરીથી વગાડવું હોય તો page refresh કરવું પડે છે.. (આજના ગીતમાં એ વારંવાર કરું પડશે.. ગીત જ એટલું સરસ છે કે વારંવાર સાંભળવાની ઇચ્છા થઇ જ જશે…:) )

આ તો થઇ આજની Special Announcement.. હવે વાત આજના આ Special ગીતની…!!

આ ગીત આમતો ઘણા વખતથી હતું મારી પાસે, પણ કોઇ ખાસ દિવસે તમને આપવા માટે બાકી રાખ્યું હતું..! અને ગુજરાતી ગીત-સંગીતનો ઉત્સવ ઉજવાવા માટે શરૂઆત તો અવિનાશ વ્યાસથી જ કરવી રહીને?

અવિનાશ વ્યાસનું આ એકદમ હળવા મિજાજનું ગીત આમ જોવા જઇએ તો ગુજરાતની ‘વિવિધતામાં એકતા’ને વખાણે છે એમ કહીએ તો ચાલે… અને સાથે સાથે આપણે જે ગુજરાતી બોલીએ છીએ – એ શુધ્ધ ગુજરાતીથી ક્યાં ક્યાં અને કેટલું અલગ છે, એના પર કટાક્ષ પણ કરી જાય છે..

મને ઘણા લોકોએ કહ્યું છે કે હું એમની સાથે વાત કરું ત્યારે સુરતી નથી લાગતી, પણ જ્યારે હું મારા મમ્મી-પપ્પા કે ભાઇ-ભાભી સાથે વાત કરું ત્યારે પાક્કી હુરતી લાગું..!! આપણામાં કહેવત છે ને – બાર ગામે બોલી બદલાઇ..

અમદાવાદની કેટલીય દુકાનોમાં જો ખરીદી કરતા પહેલા થોડી વાત કરું – તો દુકાનદાર એક વાક્ય તો ચોક્કસ બોલે – ‘બેન, તમે અમદાવાદના નથી..!’ ભાષામાં સુરતી કે હુરતી ના આવે એની કાળજી રાખું, તો પણ અમદાવાદી લ્હેકો missing હોય, એટલે તરત પકડાઇ જઉં..!

અને શબ્દોની સાથે સાથે સંગીત અને ગાયકી પણ એવા મઝાના છે કે – ઘરના કોપ્યુટર પર સાંભળતા હો કે live programમાં – ફરી ફરીને once more… કરવાનું મન થાય..!

પહેલી વાર સાંભળો ત્યારે પેલા ગીતની વચ્ચેના શબ્દો ખડખડાટ હસાવી દે.. આ હા હા… મારી લાયખા.. 🙂

સ્વર – પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય
સ્વરાંકન – અવિનાશ વ્યાસ

ટહુકો ફાઉન્ડેશનના સુર શબ્દની પાંખે કાર્યક્રમમાં માધ્વી અને અસીમ મહેતાના સ્વરમાં સાંભળો.

ગુજરાતી થઇ, ગુજરાતી કોઇ, બોલે નહીં બરાબર,
ભાષાની મીઠાશ નહીં, જાણે બોલે કાગડો, કાબર…

ઉત્તરમાં પાટણની પ્રભુતા, અંબાજી સાક્ષાત,
અને દક્ષિણમાં આદીવાસીઓ ભાષાથી અજ્ઞાત..
અને અમદાવાદમાં ચીપી ચીપીને….
(પવાલામાં પાણી પીશો…?? )
અમદાવાદમાં ચીપી ચીપીને બોલે બ્ર્હામણ નાગર…

નર્મદનું સુરત જુઓ….
નર્મદનું હુરત જુઓ, તો બોલે બોલે બોબડું.
તું ને બદલે ટટ્ટુનો ટું, જ્યારે બોલે ત્યારે તોતડું
તપેલી ને એ કહે પતેલી
(મારી લાયખા… બટાકાનું હાક..!!)
તપેલી ને એ કહે પતેલી , પછી હોય શેઠ કે ચાકર…

એ અચોં અચોં કંઇ કચ્છી બોલે ને કાઠિયાવાડી ઓલા હાલો.. જી રે.. એ હાલો બાપા..
કે ચરોતરીમોં કેમ છો, ચ્યમ છો ને ગરબડને ગોટાળો, હેંડો લ્યા..

કે સૌએ મળીને ભ્રષ્ટ કર્યો છે ભાષાનો રત્નાકર…
ગુજરાતી થઇ, ગુજરાતી કોઇ, બોલે નહીં બરાબર,
બોલે નહીં બરાબર…
બોલે નહીં બરાબર…
બોલે નહીં બરાબર…

સાંજ હીંચકા ખાય .. – અનિલ જોશી

પ્રજ્ઞાઆંટીએ નીચે comment માં લખ્યું છે કે ટહુકાએ સાંભળવાની ટેવ પાડી છે – એટલે વાંચતા જરા અડવું અડવું લાગે છે.. તો લો, આજે આ ગીત સાંભળતા સાંભળતા વાંચવાની ફરી એકવાર મઝા….!! અનિલ જોશીનું આ ગામડાની સાંજની યાદ કરાવતું સરસ મઝાનું ગીત…

અને ગીતના પેલા ‘ગામડું Special’ શબ્દો જેવા કે – પાદર, કમોદ, ખડ, પછેડી, ખેતર, કેડી.. – એમાંથી તો જાણે ગામડાની માટીમાં પડેલા પહેલા વરસાદ જેવી સુગંધ આવે છે..!!

સ્વર : કિન્નરી વૃંદ
સંગીત : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય
indian_village_pi84_l.jpg

.

ધણ છૂટ્યાની ઘંટડીઓનાં ઝાંઝર પહેરી વડલાની વડવાઇ ઝાલીને –
સાંજ હીંચકા ખાય
ને ઊડતી ધૂળનું થાય વાદળું એવું તો ઘનઘોર કે જાણે ધણની ગાયું –
કણકણ થઇને ગોરજમાં વિખરાય.

સાવ અચાનક કાબર-ટોળું ડાળ ઉપરથી ઊડ્યું ને ત્યાં એક પાંદડું તૂટ્યું
વડલાનાં લીલાં પાન વચાળે લાલચટક આકાશ થઇને લાલ પાંદડું ફૂટ્યું
ધૂળની ડમરી ચડતાં એમાં ચક્કર ચક્કર ફરતાં મારા શૈશવના કણ –
પાદરમાં ઘૂમરાય.
ધણ છૂટ્યાની ઘંટડીઓનાં ઝાંઝર પહેરી વડલાની વડવાઇ ઝાલીને –
સાંજ હીંચકા ખાય.

ખડના પૂળા લઇ હાથમાં પાછા વળતા લોકવાયરે ઊડતી જાય પછેડી
ઘઉંના ખેતર વચ્ચે થઇને સીમપરીની સેંથી સરખી ગામ પૂગતી કેડી
ધીમે ધીમે ખળાવાડમાં કમોદની ઊડતી ફોતરીઓ વચ્ચે થઇને
સાંજ ઓસરી જાય.
ધણ છૂટ્યાની ઘંટડીઓનાં ઝાંઝર પહેરી વડલાની વડવાઇ ઝાલીને –
સાંજ હીંચકા ખાય…

ઊંચી મેડી તે મારા સંતની રે – નરસિંહ મહેતા

સૌને મારા અને અમિત તરફથી દિવાળીની ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છાઓ.. સૌને દિવાળીના ફટાકડા, રંગોળી, મઠિયા, ચોળાફળી, ઘૂઘરા, ચેવડો, અને ભરપૂર મિઠાઇઓ સાથે દિવાઓ ભરી દિવાળી મુબારક..!!

સ્વર : હંસા દવે
સંગીત : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય

ઊંચી મેડી તે મારા સંતની રે, મેં તો મા’લી ન જાણી રામ…હો રામ…
ઊંચી મેડી તે મારા સંતની રે, મેં તો મા’લી ન જાણી રામ…

અમને તે તેડાં શીદ મોક્લ્યાં, કે મારો પીંડ છે કાચો રામ,
મોંઘા મૂલની મારી ચુંદડી, મેં તો મા’લી ન જાણી રામ…હો રામ…
ઊંચી મેડી તે મારા સંતની રે….

અડધાં પેહર્યાં અડધાં પાથર્યાં, અડધાં ઉપર ઓઢાડ્યાં રામ
ચારે છેડે ચારે જણાં, તોયે ડગમગ થાયે રામ…હો રામ…
ઊંચી મેડી તે મારા સંતની રે….

નથી તરાપો, નથી ડુંગરા, નથી ઉતર્યાનો આરો રામ
નરસિંહ મહેતાના સ્વામી શામળા, પ્રભુ પાર ઉતારો રામ…હો રામ…
ઊંચી મેડી તે મારા સંતની રે….

– નરસિંહ મહેતા

જન્મોજનમની આપણી સગાઇ – મેઘબિંદુ

ટહુકો પર પહેલા ફક્ત શબ્દો સાથે મુકેલું આ ગીત, આજે સ્વર – સંગીત સાથે ફરી એકવાર….

સ્વર : હંસા દવે

સંગીત : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય

butterfly
(ઊડતાં પતંગિયાઓ પૂછે છે ફૂલને……….)

.

સ્વર:ડો.દર્શના ઝાલા
સ્વરાંકન:
આલબમ:તારાં નામમાં

.

જન્મોજનમની આપણી સગાઇ,
હવે શોધે છે સમજણની કેડી
આપણા અબોલાથી ઝૂર્યા કરે છે
હવે આપણે સજાવેલી મેડી.

બોલાયેલા શબ્દોના સરવાળા-બાદબાકી
કરતું રહ્યું છે આ મન
પ્રત્યેક વાતમાં સોગંદ લેવા પડે
છે કેવું આ આપણું જીવન
મંઝિલ દેખાય ને હું ચાલવા લાગું ત્યાં
વિસ્તરતી જાય છે આ કેડી.

રંગીન ફૂલોને મેં ગોઠવી દીધાં છે તેથી
ખીલેલો લાગે આ બાગ,
ટહુકાને માંડ માંડ ગોઠવી શક્યો, પણ
ખરી પડ્યો એનોય રાગ
ઊડતાં પતંગિયાઓ પૂછે છે ફૂલને !
તારી સુગંધને ક્યાં વેરી?

જીવનનો માર્ગ – ‘બેફામ’

2 વર્ષ પહેલા ભાસ્કર શુક્લના અવાજમાં મુકેલી આ ગઝલ, આજે પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાયના સ્વર સંગીત સાથે ફરી એકવાર 🙂

સ્વર : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય

.

સપના રૂપેય આપ ન આવો નજર સુધી;
ઊડી ગઈ છે નીંદ હવે તો સહર સુધી.

મારા હ્રદયને પગ તળે કચડો નહીં તમે,
કે ત્યાંના માર્ગ જાય છે ઈશ્વરના ઘર સુધી.

શ્રદ્ધાની હો સુવાસ, પ્રતિક્ષાનો રંગ હો,
એવાં ફૂલો ખીલે છે ફક્ત પાનખર સુધી.

આંખોમાં આવતાં જ એ વરસાદ થઈ ગયાં,
આશાનાં ઝાંઝવાં જે રહ્યા’તાં નજર સુધી.

મૈત્રીનાં વર્તુળોમાં જનારાની ખેર હો,
નીકળી નહીં એ નાવ જે પહોંચી ભંવર સુધી.

ઉપકાર મુજ ઉપર છે જુદાઈની આગનો,
એક તેજ સાંપડ્યું છે તિમિરમાં સહર સુધી.

મંજિલ અમારી ખાકમાં મળતી ગઈ સદા,
ઊઠતા રહ્યા ગુબાર અવિરત સફર સુધી.

‘બેફામ’ તોયે કેટલું થાકી જવું પડ્યું ?
નહિ તો જીવનનો માર્ગ છે ઘરથી કબર સુધી.

-’બેફામ
(આભાર : લયસ્તરો )

( કવિ પરિચય )

વૃંદાવનમાં થનકાર થનક થૈ થૈ થૈ … – દયારામ

આ ગીતની પૂરેપૂરી મઝા લેવી છે? Headphone ની વ્યવસ્થા કરો.. વિરાજ-બીજલ નો યુગલ સ્વર હોય એટલે ગીત સ્પેશિયલ તો થઇ જ જાય, અને આ ગીતનું રેકોડિંગ એવું સરસ છે કે એકબાજુ વિરાજનો અવાજ સંભળાય અને બીજી બાજુ બીજલનો..

અને આ વાત અહીં ખાસ એટલા માટે કહું છું કે તમે વિરાજ-બીજલને સાથે બીજા ગીતોમાં સાંભળ્યા હશે ( સૂના સરવરિયાને કાંઠડે – અવિનાશ વ્યાસ, પૂનમ તારા અજવાળા ઓછા રે પડ્યા – અવિનાશ વ્યાસ ) તો એ ગીતોમાં એમનો અવાજ એવો તો એકાકાર થઇને આપણા સુધી પહોંચે છે કે – જાણે એક જ વ્યક્તિનો સ્વર હોય..!

સ્વર : વિરાજ – બીજલ ઉપાધ્યાય
સંગીત : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય

.

વૃંદાવનમાં થનકાર થનક થૈ થૈ થૈ
રાધાકૃષ્ણ રમે રાસ ગોપી લૈ લૈ લૈ
બીજું કૈં નહીં કૈં નહીં… વુંદાવનમાં…

નૂપુરચરણ કનકવરણ ઝાંઝર જોડો
ઘુંઘરીયાળો કટી ઓપે કંદોરો
મોરમુકુટ મણી વાંકડો અંબોડો
કુંડલકાન, ભ્રુકુટી તાન, નૈનબાણ કંપમાન
તાળી લૈ લૈ લૈ… વુંદાવનમાં…

વાગે તાલ ને કરતાલ સંગ તાળી
કોઇ તંબુરો ને કોઇ મૃદંગવાળી
મદનગાન મુખ્ય ગાયે વનમાળી
બોલે બૈન, સુધા સૈન, મોહન નૈન, પ્રગટ ચૈન
હ્રદય દૈ દૈ દૈ… વુંદાવનમાં…

મુકુટમાંહી રૂપ દીઠું રાધાએ
મનમાં માનિની વિમાસણ થાયે
હુંથી છાની બીજા છે મુકુટ માંહે
બહુ વ્હાલી, હઠ ઝાલી, ઊઠી ચાલી
દયા પ્રભુ જય જય જય… વુંદાવનમાં…

જોઇ લે, આ હાથમાં ગાંડીવ છે, ગોફણ નથી ! – દેવદાસ ‘અમીર’

દેવદાસ અમીરની આ મારી ઘણી જ ગમતી ગઝલ.. મત્લા થી મક્તા સુધી એક પણ શેર એવો ના મળે જેના પર ‘વાહ વાહ’ કરવાની ઇચ્છા ન થાય… દરેક શેર વાંચતા જ દિલને સ્પર્શી જાય એવો.. જોઇ લે, આ હાથમાં ગાંડિવ છે, ગોફણ નથી..! કેવી ખુમારીવાળી વાત!

અને આવી સુંદર ગઝલ જ્યારે પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય જેવા દિગ્ગજ સ્વર – સંગીત સાથે સામે આવે – તો કંઇ એક-બે વાર સાંભળવાથી ધરાવાય? વારંવાર સાંભળ્યે જ છુટકો.. બરાબર ને?

સ્વર – સંગીત : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય
વાદ્યવૃંદ સંચાલન : આશિત દેસાઇ
આલ્બમ : અનુભૂતિ
(રાજેશભાઇ દેસાઇનો ખાસ આભાર – આ આલ્બમ માટે)

.

કોણ કે’ છે લક્ષ્ય વીંધે કોઇ એવો જણ નથી ?
જોઇ લે, આ હાથમાં ગાંડીવ છે, ગોફણ નથી !

હું તને મારો ગણીને બંદગી કરતો રહું.
ને ખુદા, તું એમ વરતે છે, કે કંઇ સગપણ નથી ?

જાન આપો કે ન આપો, આંચકીને લઇ જશે,
આવશે હકદાર થઇને, મોત કંઇ માગણ નથી !

અલ્પ જીવનમાં બધીયે કેમ સંતોષી શકાય ?
બહુ તમન્નાઓ છે દિલમાં, એક બે કે ત્રણ નથી !

મધ્યદરિયે ડૂબવામાં એ જ તો સંતોષ છે,
આ તમાશો દેખવા માનવનો મહેરામણ નથી.

હાલ તું આવા અધૂરા માનવી સરજે છે કાં ?
વિશ્વકર્મા ! તારું પણ પહેલાં સમું ધોરણ નથી.

ફાવશે ક્યાં ક્યાં હરીફોની હરીફાઇ, ‘અમીર’ ?
મારી સમૃધ્ધિનાં કાંઇ એક-બે કારણ નથી !

મને રૂપાની ઝાંઝરી ઘડાવ…

વ્હાલમને વરણાગી કહેતી આ ગીતની નાયિકાને તમે શું કહેશો? (એની ફરમાઇશોનું આખું list વાંચ્યા પછી નક્કી કરજો 🙂 )

કવિ : ???
સ્વર – હંસા દવે
સંગીત – પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય

.

મને રૂપાની ઝાંઝરી ઘડાવ,
ઓ વ્હાલમ વરણાગી
એને મીનાકારીથી મઢાવ,
ઓ વ્હાલમ વરણાગી

આભલા ભરેલી મને ઓઢણી અપાવી દે
ઘાઘરાની કોરમાં મોરલો ચીતરાવી દે
હે મારા કમખામાં ભાત્યું પડાવ,
ઓ વ્હાલમ વરણાગી

મને રૂપાની ઝાંઝરી ઘડાવ,
ઓ વ્હાલમ વરણાગી

ઝીણીઝીણી પાંદડી નથણી ઘડાવી દે
ગુંથેલા કેશમાં દામણી સજાવી દે
હે મારા ડોકની હાસરી બનાવ,
ઓ વ્હાલમ વરણાગી

મને રૂપાની ઝાંઝરી ઘડાવ,
ઓ વ્હાલમ વરણાગી

સોના ઇંઢોણી ત્રાંબા ગરબો કોરાવી દે
ગરબામાં મમતાથી દીવડા પ્રગટાવી દે
હે ઢૉલ —– શરણાઇ મંગાવ,
ઓ વ્હાલમ વરણાગી…

અમારા બધાં સુખ તમોને મુબારક – કમલેશ સોનાવાલા

સ્વર : ભુપિન્દર
સંગીત : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય
આલ્બમ : સંમોહન

.

સંધ્યાના નભમાં છે લાલી શરાબી,
પણ ઇશ્ક છે, ફરેબી ને આલમ ખરાબી.

અમારા બધાં સુખ તમોને મુબારક,
મહેલોની મહેફિલ તમોને મુબારક;
તનહાઈયાંમાં યાદી તમારી,
અમારા બધા સુખ તમોને મુબારક.

પ્રેમ તણી કશ્તી મેં દિલમાં હિલોળી,
મૌનનાં ખડક થઈ તમે રે ડૂબાડી;
સાગરના મોતી તમોને મુબારક,
તનહાઈયાંમાં યાદી તમારી,
અમારા બધા સુખ તમોને મુબારક.

કરું હાથ ઊંચા ના બંદગી સમજશો,
બતાવી રહ્યાં ત્યાં વફાની તબાહી;
ખુદાની ખુદાઈ તમોને મુબારક,
તનહાઈયાંમાં યાદી તમારી,
અમારા બધા સુખ તમોને મુબારક.

કમલ તણી યાદોનાં ભ્રમર કદી બનશો,
પંકમાં ખીલ્યાં’તાં ને પંકમાં બીડાયાં;
બહારોની બરકત તમોને મુબારક,
તનહાઈયાંમાં યાદી તમારી,
અમારા બધા સુખ તમોને મુબારક.

રક્ષાબંધન.. હો રક્ષાબંધન – ડો. દિનેશ શાહ

સ્વર : વિરાજ – બીજલ ઉપાધ્યાય
સંગીત : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય  

જીવનની છે સાંકળ લાંબી,
અગણિત એના બંધન;
સાચા ખોટા તકલાદી કે,
મજબૂત એના બંધન?

રક્ષાબંધન.. હો રક્ષાબંધન…

માત ઝૂલાવે ઝૂલણે લઇને,
દોરીનું એક બંધન;
ઝગમગતું તો કોઇ ને કેડે,
કંદોરાનું બંધન.

રક્ષાબંધન.. હો રક્ષાબંધન…

શહેનાઇના સૂરથી બાંધ્યા,
મીંઢણના પણ બંધન;
નાણાછડીથી બાંધે કોઇ,
યુગયુગના પણ બંધન.

રક્ષાબંધન.. હો રક્ષાબંધન…

તરસ્યા ને પાણી પીવડાવે,
ડોલ દોરીનું બંધન;
વ્હાણ ને સંભાળી રાખે,
લંગરનું પણ બંધન.

રક્ષાબંધન.. હો રક્ષાબંધન…

હાલમાં બેડી પગમાં જંજીર
જેલ તણુ પણ બંધન;
પિંજરમાં જ પુરાણ પંખી
તો જનમ તણુ એ બંધન.

રક્ષાબંધન.. હો રક્ષાબંધન…

બંધન બંધનમાં ફરક છે,
ઉત્તમ કયું એક બંધન
કાચા સુતરથી ગુંથેલુ
અમોલ રક્ષાબંધન

રક્ષાબંધન.. હો રક્ષાબંધન…

રાખડી ચમકે કોઇ બેનીની
પ્રેમ તણું એ બંધન
કાયમ ઝળકે ધ્રુવ તારક સમ
અજોડ રક્ષાબંધન

રક્ષાબંધન.. હો રક્ષાબંધન…