આજે એક જ ગીત… ત્રણ અલગ અલગ સ્વરમાં..!! આમ તો ઘણીવાર ટહુકો પર એકજ ગીત અલગ-અલગ ગાયકોના સ્વરમાં મુકુ છું, પણ આજે ખૂબી એ છે કે – ત્રણે ગીતોના સ્વરાંકન પણ અલગ અલગ છે..! એક જ ગીત આમ ગુજરાતના દિગ્ગજ સ્વરકારો – ગાયકો પાસે જુદા જુદા રાગ-સ્વરૂપમાં સાંભળવાની મઝા આવશે ને? 🙂
ઘણા વખતથી ટહુકો પર ગુંજતું આ મીરાંકાવ્ય, આજે કૌમુદી મુન્શીના સ્વરમાં અને એક અલગ જ સ્વરાંકન સાથે ફરીથી એક વાર… બંને સ્વરાંકન આટલા અલગ.. અને તો યે બંને એટલા જ સુરીલા… !
તો આજે સાંભળીએ અમર ભટ્ટ અને કાજલ કેવલરામાની – ના સુરીલા અવાજમાં એમનું આ મઝાનું ગીત…
એમના બીજા ગીતો ટહુકો પર અહીં કલિક કરી સાંભળી શકો છો. https://tahuko.com/?cat=245
.
આ શ્રાવણ નીતર્યો સરવડે કોઇ ઝીલો જી
પેલાં રેલી ચાલ્યાં રૂપ હો કોઇ ઝીલો જી.
આ કપૂર-કાયા સરી જશે કોઇ ઝીલો જી
પેલા ઊડી ચાલ્યા ધૂપ હો કોઇ ઝીલો જી.
આ જલધારામાં ઝૂલતી કોઇ ઝીલો જી
પેલી તૂટે મોતનમાળ હો કોઇ ઝીલો જી
આ લટ લહેરાતી લળી લળી કોઇ ઝીલો જી
પેલું કોણ હસે મરમાળ? હો કોઇ ઝીલો જી.
આ નથી ટપકતાં નેવલાં કોઇ ઝીલો જી
આ વરસે અમરત-મેહ હો કોઇ ઝીલો જી
આ સમણાં કેરા કરા પડે કોઇ ઝીલો જી
આ નરદમ વરસે નેહ હો કોઇ ઝીલો જી
આ ચળકે વાદળ-તલાવડી કોઇ ઝીલો જી
એની તડકે બાંધી પાળ હો કોઇ ઝીલો જી
આ દિન વહી ચાલ્યો સુહામણો કોઇ ઝીલો જી
આ રાત ચલી રઢિયાળ હો કોઇ ઝીલો જી
આ દૂધે ધોયા ડુંગરા કોઇ ઝીલો જી
પેલી ઝરણાંની વણજાર હો કોઇ ઝીલો જી
આ જતિ-સતીનાં તર રેલે કોઇ ઝીલો જી
પેલા શિવલોચન-અંબાર હો કોઇ ઝીલો જી
ગુજરાતી સંગીત જગતના જાજરમાન સ્વરકાર શ્રી ‘ક્ષેમુ દિવેટીઆ’ ગઇકાલે – 30 July, 2009 ના રોજ અવસાન પામ્યા..! સંગીત-સુધાના ૧૦ ભાગમાં જેંમણે ગુજરાતી કવિતાની કેટકેટલીય અમર રચનાઓ – ગુજરાતભરના કલાકારો સમક્ષ ગવડાવીને, દેશ-દુનિયાના ખૂણે ખૂણે આપણી ભાષાની મહેક પ્રસરાવી છે, એ ક્ષેમુદાદા એમના સંગીત થકી હંમેશા આપણી વચ્ચે જરૂર રહેશે.
જેમાંથી ‘ગુજરાત’ની મહેક આવે એવા એમના ગીતોમાં એમણે શાસ્ત્રીય રાગો અને ગુજરાતના લોકસંગીતનો અદભૂત સમન્વય સાધ્યો. ઉત્તમ સંગીતકાર, અને એટલાજ ઉમદા વ્યક્તિ. જીવનના ૬૦ વર્ષની ઉજવણી એમણે ગુજરાતને ‘સંગીત-સુધા’ની ભેટ આપીને કરી.. ૩૦થી પણ વધુ નામી-અનામી કલાકારોને કંઠે ૫૦થી વધુ કવિઓની સ્વરરચનાનો ખજાનો – એમણે મને એમના હાથે, એમના આશિર્વાદ સાથે આપ્યો હતો લગભગ ૨ વર્ષ પહેલા, એ દિવસની એમની સાથેની મારી મુલાકાત મને હજુ યે યાદ છે.
એમના કેટકેટલાય ગીતો અસંખ્ય વાર સાંભળ્યા છે.. પણ આજે એમને શ્રધ્ધાંજલીરૂપે અહીં કયું ગીત મુકવું એ નક્કી જ ન કરી શકી. કહું ગીત સંભળાવું ને કયું બાકી રાખું?
એમના જ શબ્દો અહીં ટાંકું છું –
સ્પંદનોનું વ્યક્ત વૈવિધ્ય એ સહુને સહજસિધ્ધ નથી.
સુવાસને શબ્દસ્થ કરવાનું સહેલું કયાં છે? ત્યારે,
કવિતા મદદે આવે છે. આ છે કેસેટ-સ્થ કવિતા.
ભાવ-ઉર્મિ-વિચારનો સૂરીલો ધબકાર.
મૌન સંવેદનાની સંગીત સભર અભિવ્યક્તિ.
વિભિન્ન ક્ષણોની મૂક અનુભૂતિનું સૂર-શબદમાં
સહિયારું પ્રાગટ્ય,
“સંગીત સુધા”.
આવો,
અસ્તિત્વ સમગ્રથી એનું પાન કરીએ.
– ક્ષેમુ દિવેટીઆ
.
પ્રભુ એમના આત્માને ચિરશાંતી અર્પે એવી હ્રદયપૂર્વકની પ્રાથના સાથે એમને નતમસ્તક વંદન કરું છું.
આજે ફાગણ સુદ એકમ… અને હમણાં જ તો આપણે ‘ક્ષેમુ દિવેટીઆ સ્પેશિયલ’ અઠવાડિયુ ઉજવ્યું – તો પછી આજે રંગીલા ફાગણને આવકારવા આના કરતા વધારે સારું ગીત કયું હોય, બરાબર ને? ફાગણના અલગ-અલગ રંગોને કવિને ખૂબ સુંદર રીતે વણી લીધા છે ગીત માં – અને સાથે એવાજ ખુશાલીના રંગો ઉમેર્યા છે ક્ષેમુદાદાના સંગીત અને ભવન્સવુંદના સ્વરો એ..!!
આપણને ય જાણે મન થઇ જાય કે ટોપલામાં ફાગણ નાખીને વહેંચવા નીકળી પડીયે… કોઇ ફાગણ લ્યો… કોઇ ફાગણ લ્યો…!!
આ ગીત અગાઉ ટહુકો પર – ભુપિન્દરના સ્વરમાં તમે સાંભળ્યું હશે. પરંતુ જ્યારે ‘ ક્ષેમુ દિવેટીઆ‘ને ‘અવિનાશ વ્યાસ’ એવોર્ડ મળ્યાની ઉજવણી થતી હોય – તો કાશીનો દિકરો ફિલ્મનું ‘રાસબિહારી દેસાઇ’નો સ્વર મઢ્યું આ અમરગીત તો કેમ ભુલાઇ?
‘આભાસી મુત્યુનું ગીત’. કવિ સુરેશ દલાલ આ ગીતને ‘અકાળે આથમેલો સૂર્ય’ જેવું શીર્ષક આપીને કહે છે કે –
” રાવજી પટેલ અકાળે આથમ્યા, પણ ન આથમે એવું ગીત આપીને. આ કાવ્ય અંતિમ વિદાયનું છે પણ એનો ભાગ લગ્નગીતનો છે એટલે કે, વિદાયનું ગીત મિલનના લયમાં છે. આ લયનાં મૂળ લોકગીતમાં છે, પણ લયનું ફળ શોકગીતમાં છે. માણસ મૃત્યુની અંતિમ ક્ષણે શું અનુભવે છે એ તો લગભગ અકળ રહે છે. પણ માણસ અંતિમ ક્ષણ પહેંલા નજીક ને નજીક આવતા મૃત્યુનો સાક્ષાત્કાર કરે છે ત્યારે એની હ્રદયની ભાવસ્થિતિનો ચિતાર અને અત્યંત ઝીણો સૂક્ષ્મ ચિત્કાર કવિએ અહીં આપ્યો છે. આ ગીત વિશે ઘણું લખાયું છે અને લખાશે, કારણ કે આ કાવ્ય સહ્રદયને પડકારે એવું છે. ”
અને આવા કરુણાસભર શબ્દોને ક્ષેમુ દિવેટીઆ અને રાસબિહારી દેસાઇ જેવા દિગ્ગજોના સંગીત-સ્વર મળે ત્યારે કવિના શબ્દો જાણે વધુ ધારદાર થઇને હૈયામાં ઉતરે છે…
વાત સૂર-સંગીતની હોય કે પ્રેમની, રાધા-માધવ અને વાંસળી વગર અધૂરી જ કહેવાય… જાણે રાધાના આવતા એના ઝાંઝર રણકે એના અવાજ સાથે શરૂ થતું સંગીત અને એમાં આરતી મુન્શીનો વાંસળીના સૂર જેવો મીઠેરો અવાજ.. રાધા-માધવની સાથે સાથે આપણે ય સૂર સૂર થઇ જઇએ એવું ગીત…
ઘૂંટડે બુઝાતી ચિર પ્યાસ… કવિતાની, ગુજરાતી સુગમની ચિર પ્યાસને બુઝાવતો એક ઘૂંટડો પાતી ક્ષેમુ દિવેટીઆની આ રચના વિષે વધુ તો શું કહું? ખૂબ જ સુંદર શબ્દોને અનુરૂપ ગીત-સંગીત મળે ત્યારે આવી કોઇ રચના બને….
