Category Archives: રમેશ પારેખ

હાથને ચીરો તો ગંગા નીકળે – રમેશ પારેખ

ટહુકો પર પહેલા રજુ થયેલી ગઝલ, સ્વર – સંગીત સાથે ફરી એકવાર.

gangotri( ગંગોત્રી )

સ્વર : આશિત દેસાઇ, હેમા દેસાઇ ; આલ્બમ : ગઝલ રેશમી

હાથને ચીરો તો ગંગા નીકળે
છેવટે એ વાત અફવા નીકળે.

બોમ્બની માફક પડે કાયમ સવાર
એ જ કચ્ચરઘાણ ઘટના નીકળે.

કોઇ સપનું છીછરું વાગ્યું હતું
ને જનોઇવઢ સબાકા નીકળે.

સ્તબ્ધ આંખોની કરો ખુલ્લી તપાસ,
ભોંયરાઓ એના ક્યાં ક્યાં નીકળે.

એ શું ક્બ્રસ્તાનનું ષડયંત્ર છે?
મુઠ્ઠીઓ ખૂલે તે મડદાં નીકળે.

દાબડીમાં એક માણસ બંધ હોય
ઢાંકણું ખોલો તો લાવા નીકળે.

વક્ષની ખંડેર ભૂમિ ખોદતાં
કોઇ અશ્મીભૂત શ્રધ્ધા નીકળે.

માર્ગમાં આવે છે મૃત્યુની પરબ
જ્યાં થઇ હરએક રસ્તા નીકળે.

ર નીરંતર મેશ-માં સબડે અને
સુર્ય પણ નીકળે તો કાળા નીકળે.

 – રમેશ પારેખ

ફાગણની કાળઝાળ સુક્કી વેળામાં – રમેશ પારેખ

સ્વર : નિશા ઉપાધ્યાય ; સંગીત : રિષભ ગ્રુપ (અચલ મહેતા, વિનોદ અયંગર)

ફાગણની કાળઝાળ સુક્કી વેળામાં તારું પહેલા વરસાદ સમું આવવું
હવે આંખોને કેમ રે ભુલાવવું

બળતે બપ્પોર ભીનો પગરવ સૂણીને
કાંઈ વાસ્યા કમાડ અમે ખોલ્યાં
ચારે આંખોના એવાં અંધાર્યા વાદળાં
કે શમણે આવેલ મોર બોલ્યા

ઓચિંતા ધોધમાર સામસામે આપણે ઊભાં રહ્યાંનું પૂર આવવું

ફળિયે પલાશ ફૂલ નીતરતું ઝાડ
અને હું રે વેરાઈ જઉં રાનમાં
મારી હથેળીમાંય એવી રેખાઓ
જેવી રેખાઓ ખાખરાના પાનમાં

લીંબોળી વાવીને છાંયડા ઊછેરું પણ ચોમાસું કેમ કરી વાવવું?

ફાગણની કાળઝાળ બળતી વેળામાં તારું પહેલા વરસાદ સમું આવવું
હવે આંખોને કેમ રે ભુલાવવું

તું ઇટ્ટાકિટ્ટા છોડ – રમેશ પારેખ


અરે,
આમ નજર ના ફેરવી લેવાથી
પાસેનું હોય તેને
થોડું જ પરાયું બનાવી શકાય છે ?

એવુ ખરું કે
હું ઘડીક હોઉં
ઘડીક ન યે હોઉં
પણ ઘડીકમાં ચોરપગલે તારી શય્યામાં સળ થઇ બેસી જાઉં
કે તારા કંઠમાં ધીમું ધીમું ગીત બની આવી ચડું
કે નીંદરની જેમ ઊડી યે જાઉં…

હું કોઇ નક્કી નહીં હોઉં.

તારા પુસ્તકનું સત્યાવીશમું પાનું હોઇશ
તું ચાલે તે રસ્તે હોઇશ.
તારા ખુલ્લા કેશમાં ફરતી હવા હોઇશ

ક્યારેક રીંસે ભરાઉં તો
તું મને સંભારે પણ હું તો તારી યાદમાં જ ન આવું
છબીમાં હોઉં પણ તારી સામે ન જ હસું.
ક્યારેક જૂની પેટીમાં છુપાવેલ મારો કોઇ પત્ર બની
હું અચાનક જડું ને તને રડાવી ય દઉં, હું…

પણ અંતે તો સોનલ,
તું છે કેલિડોસ્કોપ
અને હું છું તારું બદલાતું દ્રશ્ય.
આપણે અરસપરસ છીએ.
તારા સ્તનનો ગૌર વળાંક હું છું,
તારી હથેળીમાં ભાગ્યની રેખા હું છું,
તારા અરીસામાં દેખાતું પ્રતિબિંબ હું છું.
હઠીલો છું.
તારી સકળ સુંદરતા બની તને ભેટી જ પડ્યો છું –
તારું સકળ સોનલપણું જ હું છું, લે…
અને તારે મારો ઇનકાર કરવો છે ?
એ પ્રયત્ન કરી જો.
દરિયા વચ્ચે બેસીને કોઇ દરિયાનો ઇનકાર કરે
તો દરિયો દરિયો મટી જાય છે ?

તને હું બહું કનડું છું, કેમ ?
શું કરું ?
પ્રેમ સિવાય મારા માટે બધ્ધું જ દુષ્કર છે –
તું જ કહે,
તને ન ચાહું તો હું શું કરું ?

આપણે એક જાળમાં સપડાયેલાં બે માછલાં છીએ ?
એક શરીરની બે આંખ છીએ ?
મને તો ખબર જ પડતી નથી.
એક વાર તું જ કહેતી હતી કે
તું દરિયો છે ને હું તારું પાણી છું
તું આકાશ છે ને હું તારો વિસ્તાર છું.

આ તું અને હું ના ટંટા પણ શા માટે ?
અરે… રે
તું સાવ બુદ્ધુ જ રહી.
આંખો મીંચીને રમીએ એને સંતાકૂકડી કહેવાય
કંઇ ‘જુદાઇ’ ન કહેવાય.

ચાલ, ઇટ્ટાકિટ્ટા છોડ,
અને કહી દે કે, હું હારી…

ન જાણું કે – રમેશ પારેખ

ન જાણું કે કોના ભણી નીકળે,
અમસ્થાપણાને અણી નીકળે.

ન સ્પર્શે મને એ જુદી વાત છે,
અહીંથી વસંતો ઘણી નીકળે.

ઊગે હાથ, હાથોમાં રેખા ઊગે,
કયું બીજ કાયા ખણી નીકળે ?

કે રસ્તો જ અહીંયા કરે અપશુકન,
અને જાતરા વાંઝણી નીકળે.

કયા ચક્રવર્તીને તાબે થવા
આ શરણાગતિ આપણી નીકળે ?

ગુલમ્હોર

gulmahor1

આ વેદનાઓ મારી કહો કોને જઇ કહું
ગુલમ્હોર મારી આંખ મહીં પાંગર્યા કરે.
– આશ્લેષ ત્રિવેદી

લાલઘૂમ તાપમાં મ્હોરતો, મસ્તીનો
તોર તે કયાં ગયો કોઇ કહેતું નથી
આ નગરની વચોવચ હતો એક
ગુલમ્હોર તે ક્યાં ગયો કોઇ કહેતું નથી
– મનોજ ખંડેરિયા

હું ગુલમ્હોરને જોઉં ને ગુલમ્હોર મને
કોને જોઇને કોને કોના રંગ યાદ આવે.
– રમેશ પારેખ  

લાલાશ આખા ઘરની હવામાં ભરી જઇશ
ગુલમ્હોર મારી લાગણીનો પાથરી જઇશ.
-મનોજ ખંડેરિયા

આ હાથ અને હાથમાં કાગળનું રણ સફેદ
અહીં ઝાંઝવાં, મુકામ, તૃષા ને હરણ સફેદ
કઈ વેદનાએ શોષી લીધાં એનાં યે રુધિર
કે છે તો છે વસંતમાં ગુલમ્હોર પણ સફેદ
– રમેશ પારેખ

યાદ – રમેશ પારેખ

મારા જ ઘરમાં આવે મને મારા ઘરની યાદ
આવે ને આમ કોઇને કારણ વગરની યાદ

બાઝી ગયાં છે નકશાનાં જાળાંઓ આંખમાં
સચવાઇ રહી છે આમ તમારા નગરની યાદ

ચીલા મૂકી ગયાં તમે મારા વિચારમાં
તમને નથી હવે એ તમારી સફરની યાદ

ખરતી રહે છે આંગળી અક્ષર ક્ષણે ક્ષણે
આવે છે ટેરવાંને કઇ પાનખરની યાદ

શબ્દોમાં તરતી સાંજનું ખાલીપણું જુઓ:
આવે છે કોઇ દીવા વગરના ઝુમ્મરની યાદ ?

આ શ્હેર તમારા મનસૂબા ઉથલાવી દે… – રમેશ પારેખ

રમેશ પારેખનું આ ગીત પહેલી વાર સાંભળ્યું, ત્યારે ગમ્યું તો ખરું.. પણ જેમ જેમ વધારે સાંભળ્યું, એમ એમ વધારે ગમે છે… અને હવે તો આ ગીત સાંભળું, કે તરત સેન ફ્રાંન્સિસ્કો જ યાદ આવે… કારણ કે ‘કહાની મે ટ્વિસ્ટ’.. જેવું ઘણું બધું એ શહેરમાં અનુભવ્યું છે….

ભગવાને ત્યાં ખુલ્લા હાથે કુદરતી સૌંદર્ય વેર્યું છે… ( આપણે મોરપિચ્છ પર એક વાર સેન ફ્રાંન્સિસ્કોની મુલાકાત લીધી હતી.. યાદ છે ને ? ) આમ તો જોવાલાયક બધા સ્થળો પર 2-3 વાર ગઇ છું.. પણ તો યે એ ઉંચા-નીચા રસ્તાઓ… Ferry Building થી Pier 39 સુધીની morning walk… BART કે Metro Muni ની મુસાફરી.. જ્યાં જવું હોય ત્યાં મોટેભાગે સાઇકલ પર જવું અને પાછા વળતી વખતે નવા રસ્તા explore કરવાની લાલચમાં ખોવાઇ જવું.. એવું ઘણું બધું છે જે હજુ પણ યાદ આવે છે…. એમ થાય છે કે થોડા દિવસની રજા મળે… એ ઘર અને મારી સાઇકલ પાછી મળે… તો એ શહેરને મન ભરીને માણી લઉં…


સ્વર : સોલી કાપડિયા

આ શ્હેર તમારા મનસૂબા ઉથલાવી દે, કહેવાય નહીં
આ ચહેરા પર બીજો ચહેરો ચિપકાવી દે, કહેવાય નહીં

આ સંકેતો, આ અફવાઓ, આ સંદર્ભો, આ ઘટનાઓ
આખેઆખો નકશો ક્યારે બદલાવી દે, કહેવાય નહીં

ઘરને ઘર કહીએ તો આ ઘર એક લૂનો ચોરસ દરિયો છે
ભરતી છે : દરિયો શું શું ડુબાવી દે, કહેવાય નહીં

સપનાંના છટકરસ્તે અહીંથી ભાગી નીકળે છે આંખો, પણ
પાંપણનું ખૂલી પડવું, પાછી સપડાવી દે, કહેવાય નહીં

દ્રશ્યો-દ્રશ્યો જંગલ-જંગલ ચશ્માં-ચશ્માં ધુમ્મસ-ધુમ્મસ
રસ્તા-રસ્તા પગલું-પગલું ભટકાવી દે, કહેવાય નહીં

ટાવર ધબકે, રસ્તા ધબકે, અરધો-પરધો માણસ ધબકે
કોનો ધબકારો કોણ અહીં અટકાવી દે, કહેવાય નહીં

( આભાર : લયસ્તરો )

( કવિ પરિચય )

એકડો સાવ સળેખડો, બગડો ડિલે તગડો.. – રમેશ પારેખ

aalap-1

આજે 27 ડિસેમ્બર. મારા ભત્રીજા – ‘આલાપ’નો જન્મદિવસ… આલાપ આવ્યો, અને ઘરની સૌથી નાની વ્યક્તિ તરીકેની મારી પદવી એણે લીધી.. સાથે સાથે ઘરના સૌથી જવાબદાર વ્યક્તિ તરીકેની પણ. ( એના આવ્યા પહેલા તો એવું હતુ ને, કે ઘરમાં કશે પણ કંઇ પણ આમ-તેમ થાય, એટલે એની જવાબદારી મારી જ હોય, એવું નક્કી.. ) એ ઘણો નાનો હતો ને, ત્યારે તો એના ઘણા બધા નામ હતા..હું કોઇકવાર ઢીંગલી કહીને બોલાવતી.. હવે જો એવું કહું તો છણકો કરે, “ફોઇ… હું કંઇ છોકરી છું ??”

મારુ ચાલે તો ઘણું બધું લખું આજે… પણ હવે તમારો વધુ સમય નથી લેવો…

ચાલો.. એક સરસ મજાનું બાળગીત સાંભળીયે.. આ ગીત સાંભળીને તમારું બાળપણ, તમારી સ્કૂલ, બાલમંદિર, કે બાળપણના એ મિત્રો યાદ ન આવે તો કહેજો..!!

સ્વર / સંગીત : ??

એકડો સાવ સળેખડો, બગડો ડિલે તગડો
બંન્ને બથ્થંબથ્થા બાઝી, કરતા મોટો ઝગડો

તગડો તાળી પાડે, ને નાચે તાતાથૈ
ચોગડાની ઢીલી ચડ્ડી સરરરર ઉતરી ગઇ

પાંચડો પેંડા ખાતો એની છગડો તાણે ચોટી
સાતડો છાનો માનો સૌની લઇ ગયો લખોટી

આઢડાને ધક્કો મારી નવડો કહેતો ખસ
એકડે મીંડે દસ વાગ્યા, ત્યાં આવી સ્કૂલની બસ