સૌને અમારા તરફથી શરદપૂનમની અમિત શુભેચ્છાઓ…!! અને હા, દૂધ-પૌઆની મઝા લેવાનું ન ભૂલતા..! શરદપૂનમની ચાંદનીમાં દૂધ-પૌઆ જેટલી મીઠાશ બીજી કોઇ મીઠાઇમાં પણ નહીં મળે..! 🙂
હે શરદ પૂનમની રાતડી જ રે અને ચાંદો ઊગ્યો છે આકાશ
અરે પણ સરખે સરખી સાહેલડી અરે મળી રમવા કારણ રાસ
હો.. પૂનમની પ્યારી પ્યારી રાત
મારી પ્રિતમ સાથે છે મુલાકાત, આજ તું ના જાતી…
ના જાતી… ના જાતી…
હો.. પૂનમની પ્યારી પ્યારી રાત ના જાતી…
ચમકે છે નભમાં જેટલાં તારા, સપનાં તે એટલાં મનમાં
આજની આ પૂનમ છે જેવી રૂપાળી, એવું જ રૂપ મારા તનમાં
જોજે થાયે ન આજે પ્રભાત, મારી પ્રિતમ સાથે છે મુલાકાત
આજ તું ના જાતી…
ના જાતી… ના જાતી…
હો.. પૂનમની પ્યારી પ્યારી રાત ના જાતી…
જાગી છે પ્રિત્ત મારી જન્મો જનમની, રમશું રે રાતભર રંગમાં
જાવ જાવ સખીઓ થાશે રે મોડું, સાજન છે કોઇનાં સંગમાં
મને કરવા દોને થોડી વાર, મારી પ્રિતમ સાથે છે મુલાકાત
આજ તું ના જાતી…
ના જાતી… ના જાતી…
હો.. પૂનમની પ્યારી પ્યારી રાત ના જાતી…
ગયા વર્ષે નવરાત્રી વખતે મુકેલો આ મને ખૂબ જ ગમતો ગરબો – આજે શુભાંગીના સ્વર સાથે ફરી એકવાર… ૧૫ વર્ષની શુભાંગીનો સ્વર એવો મજાનો છે કે studio recording જેવી clarity નથી છતાં આપોઆપ પગ થરકવા લાગે..!! (શુભાંગીના અવાજમાં બીજા ઘણા ગુજરાતી ગીતો આપણે ભવિષ્યમાં ટહુકો પર તો સાંભળશું જ… પણ હાલ તમારે બીજા ગીતો સાંભળવા હોય તો Youtube માં એના થોડા ગીતો મળી રહેશે.)
નવરાત્રી અને ગરબાની જ્યાં વાત થતી હોય, ત્યાં અવિનાશ વ્યાસને યાદ કર્યા વગર ચાલે? કેટલાય ગુજરાતીઓ માટે અવિનાશ વ્યાસનું સંગીત એ જ ગુજરાતનું લોકસંગીત છે.
આમ તો પૂનમની રાત ને થોડા દિવસની વાર છે, પણ આવુ મજાનું ગીત સાંભળવા માટે કંઇ પૂનમની રાહ જોવાય?
હે દુધે તે ભરી તલાવડી ને મોતીડે બાંધી પાળ રે,
જીલણ જીલવા ગ્યા’તા, ગરબે ઘૂમવા ગ્યા’તા…
હે વાટકી જેવડી વાવલડી ને મંઈ ખોબલો પાણી માંઈ રે,
જીલણ જીલવા ગ્યા’તા, ગરબે ઘૂમવા ગ્યા’તા…
હે દુધે તે ભરી…
ગરબો માથે કોરિયો માએ ઝબક દીવડો થાય મારી માડી,
ગરબો રૂડો ડોલરીયો એ તો ઘમ્મર ઘમ્મર ઘૂમે મારી માડી,
હે તાળીઓની રમઝટ,
હે તાળીઓની રમઝટ પગ પડે ને ત્યાં ધરણી ધમધમ થાય રે…
જીલણ જીલવા ગ્યા’તા, ગરબે ઘૂમવા ગ્યા’તા…
હે દુધે તે ભરી…
હળવે હલું તો કેર ચહી જાય, હાલુ ઉતાવળે તો પગ લચકાય,
સાળુ સંકોરું તો વાયરે ઉડી જાય, ધડકંતો છેડલો સરી સરી જાય…
હે પગને ઠેકે ધૂળની ડમરી ગગનમાં છવાઈ રે…
જીલણ જીલવા ગ્યા’તા, ગરબે ઘૂમવા ગ્યા’તા…
હે દુધે તે ભરી…
ચ્યમ જઉં ઘર આંગણીયે, આજ ગરબો રંગે ચગ્યો મારા વ્હાલા…
થઈ જાઉં હું તો ઘેલી ઘેલી હૈયા હિલોળાં ખાય મારા વ્હાલા…
હે સરખેસરખી સૈયર ટોળે ઝટપટ ઝટપટ જાય રે…
જીલણ જીલવા ગ્યા’તા, ગરબે ઘૂમવા ગ્યા’તા…
હે દુધે તે ભરી…
-પિનાકીન શાહ
દૂધથી ભરેલી તલાવડી હોય અને ફરતે મોતીડાની પાળ હોય… એ કદી શક્ય છે ખરું ? બિલકુલ નહીં… તો પછી અહીં કવિ શેની વાત કરે છે? તો મિત્રો, કવિની એ વાત એટલે કે આ સોરઠી ગરબાની ભીતર રહેલી એક દંતકથા. કહેવાય છે કે સોરઠમાં એકવાર જ્યારે માતાજીનું આઠમું નોરતું હતું ત્યારે એક સોરઠી બાઈને પણ ગરબે ઘુમવાનું મન થયું. પરંતુ એના ખોળામાં છએક માસનો દિકરો હતો. ગરબામાં જવા માટે એ જલ્દી જલ્દી ઘરનું કામકાજ પતાવી, છોકરાને ખવડાવી અને સુવડાવીને સહેલીઓ સાથે ગરબે ઘૂમવા જાય છે… એનો પતિ તો આંગણામાં જ હોય છે. બેએક કલાક પછી પેલો બાળ રડવા માંડે છે અને આ બાજુ માતૃત્વને એના ભણકારા વાગતાં જ એ હાંફળી-ફાંફળી દોડતી ઘરે આવે છે અને ઘરમાં જઈને રડતા બાળકને છાતીએ વળગાડે છે. એને આમ અચાનક દોડતી આવેલી જોઈને એનો પતિ પણ એની પાછળ ઘરમાં આવે છે. માતૃત્વથી નીતરતી અને પોતાના બાળકમાં સંપૂર્ણપણે તન્મય થઈ ગયેલી એ બાઈ ઉતાવળમાં બાળકને ધવડાવતી વખતે પોતાની છાતી ઢાંકવાનું ભૂલી જાય છે… અને આ દૃશ્ય એનો પતિ જોઈ રહે છે. માતૃત્વથી તરબતર પોતાના બાળકને માત્ર દૂધ જ નહીં, પરંતુ જાણે સાક્ષાત પ્રેમ અને મમતાનું અમૃતપાન કરાવી રહેલી પત્નિનાં ગળામાંની મોતીની માળા એ ધાવતાં બાળકનાં મોં સુધી સ્પર્શતી રહે છે. મા-બાળકનાં વ્હાલનું એ અદભૂત દૃશ્ય જોઈને એનાં પતિનાં મ્હોંમાંથી સહજ શબ્દો સરી પડે છે કે… “દૂધે તે ભરી તલાવડી ને મોતીડે બાંધી પાળ રે, જીલણ જીલવા ગ્યા’તા, ગરબે ઘૂમવા ગ્યા’તા…” (આ માત્ર મેં સાંભળેલી દંતકથા છે… જે કદાચ કોઈની અદભૂત કલ્પના પણ હોઈ શકે !)
આજે ફરી એક મજાનો ગરબો… અત્યાર સુધી જેટલીવાર ગરબા રમવા ગઇ છું, લગભગ અડધોઅડધ વાર તો એવું થયું જ હશે કે પહેલાના પાંચ-છ ગરબામાંનો એક આ ગરબો હોય જ..! કદાચ ગરબાના કલાકારોનો એ ગોઠવેલો એક પછી એક કયો ગરબો ગાવો એનો પણ કોઇ વણલખ્યો ક્રમ હોતો હશે..!! 🙂
આજથી તો નવરાત્રી શરૂ.. પણ અમારા અમેરિકા (અને કદાચ દેશ સિવાય બીજી ઘણી જગ્યાઓ)માં નવરાત્રી ખરેખર ૪ weekends જેટલી લાંબી હોય છે.. 🙂 શ્રાધમાં જ શરૂ થતી ‘નવરાત્રી’ દિવાળીના ગરબા સુધીની હોય ઘણીવાર…
ચલો.. એ બધી વાતો વધારે કરવા જઇશ તો મોટાભાગના લોકો માટે નીરસ એવો નિબંધ લખાઇ જશે.. કદાચ અતુલ જેવા ‘ગામડા’ની નવરાત્રી બાળપણમાં માણેલી એ મગજમાંથી નીકળતી નથી, એટલે આ મોર્ડન નવરાત્રી વર્ષોથી જોઉં છું તો યે એટલી જામતી નથી…!! (તો યે પાછું ગરબા રમવા જવાનું તો ખરું..!!)
આજે, જેમણે કલ્યાણી શાળા (અતુલ)માં ગણિત પણ શીખવાડ્યું છે – અને સુવિધા કોલોનીમાં પડોશી તરીકે જેમની સાથે જાબુંડીના ઝાડના પાંદડાવાળો રસ્તો વાળીને એનું તાપણું પણ સાથે સાથે કર્યું છે – એવા દીપિકાબેનની ખાસ ફરમાઇશ પર – નવરાત્રીના પહેલા દિવસે માતાજીને ગરબો ગાવા બોલાવીએ…
સ્વર : હેમા દેસાઇ અને વૃંદ
.
કુમકુમ કેરા પગલે માડી ગરબે રમવા આવ
કે માડી ઘણી ખમ્મા..
ચાચર કેરા ચોકે માડી ગરબે ઘુમવા આવ
કે માડી ઘણી ખમ્મા..
કુમકુમ કેરા પગલે…
દે તાલી… દે તાલી… દે તાલી….
આ હા હા.. આજે તો ખરેખર તમારા માટે ખજાનો લાવી છું..! વેલ, તમારા માટે એ કેટલું સાચું હોય એ તો તમે જાણો, પણ મને જ્યારે આ ગીત પહેલીવાર હાથ લાગ્યું, ત્યારે ખરેખર ખજાનો મળ્યાની જ લાગણી થયેલી..!!
ઘણી નાની હતી ત્યારે પપ્પા પાસે આ ‘દે તાલી’ કેસેટ હતી, અને અમને બધા ને દે તાલી.. દે તાલી દે તાલી.. દે તાલી.. દે તાલી દે તાલી.. કરવાની ખૂબ જ મજા આવતી..! કેસેટના બીજા કોઇ ગીત મને યાદ નથી, અને આ ગીત નો બીજો એક પણ શબ્દ યાદ નથી… પણ બસ આટલા શબ્દો જાણે ઊંડે સુધી મનમાં કોતરાઇ ગયા છે..મને યાદ છે કે હું ગીતમાં આ શબ્દો આવવાની રાહ જોતી..!
કે ગામને મેળે ખોવાઇ ગયા છોકરા, દે તાલી..
અને પછી તો કેસેટ ઘસાઇને ક્યાં ગઇ કે કોઇ લઇ ગયું એ કંઇ જ ખબર નથી..! પણ ‘ગામને મેળે ખોવાઇ ગયેલા છોકરાઓ’ને અમે ઘરમાં બધા જ ઘણીવાર યાદ કરતા.. નાનપણની નાની-નાની યાદ કેટલી મઝાની અને કેટલી અનમોલ હોય છે..! આટલા વર્ષે આ ગીત સાંભળીને ફરીથી જાણે સુવિધા કોલોની (અતુલ) પહોંચી જવાયું..!!
કે આંખ હજી ઉઘડી નથી ને પડ્યા ફોતરા, દે તાલી..
કે ગામને મેળે ખોવાઇ ગયા છોકરા, દે તાલી..
કે સમડીના ચકરાવા વિસ્તરતા ખોરડે, દે તાલી..
કે સાતરંગ પડતા ખડિંગ દઇ ઓરડે, , દે તાલી..
