ગઇ જુન ૧૩ ના દિવસે અમારા ડગલાના ઉપક્રમે જે ‘સ્વર્ણગાથા ગુજરાતની‘ કાર્યક્રમ રજૂ થયેલો, એમાં રજૂ થયેલ આ ગીત આપ સૌ માટે… સ્વાતંત્ર્યદિનની શુભેચ્છાઓ સાથે….

આ ગીત ઘણી રીતે ઘણું જ ખાસ છે… અહીં રજૂ કરનાર હેતલ-સુમોહા માટે તો આ ગીત ખાસ છે જ.. પણ એમની પાસેથી પહેલીવાર આ ડગલો કાર્યક્રમના એક ‘practice session’ માં સાંભળ્યું, ત્યારથી એ મને પણ એટલું જ વ્હાલું છે. કોણ જાણે શું કારણ હશે, પણ જેટલીવાર એમની પાસેથી આ ગીત સાંભળ્યું, રૂબરૂમાં કે રેકોર્ડિંગ – એટલીવાર આંખો ભીની થાય…

હેતલ-સુમોહાએ આ ગીત – એમના સી.એન.વિદ્યાલયને અર્પણ કર્યું છે – જે ગીત પહેલાની શ્રુતિની પ્રસ્તાવનામાં આપ સાંભળશો જ..!!

આપણને ૬૩ વર્ષ પહેલા મળેલી સ્વતંત્રતા કેટલી મોંઘેરી છે – એ ઝવેરચંદ મેઘાણી – આપણા રાષ્ટ્રીય શાયર ના શબ્દોમાં સાંભળીએ..! અને સાથે – કવિ શ્રી હરીન્દ્ર દવેના શબ્દોમાં આસ્વાદ..!

સ્વરાંકન : ભાઇલાલભાઇ શાહ
સ્વર : સુમોહા પટેલ, હેતલ બ્રહ્મભટ્ટ

સ્વર:ડો.દર્શના ઝાલા
સ્વરાંકન:
આલબમ:તારાં નામમાં

.

તારા નામમાં, ઓ સ્વતંત્રતા, મીઠી આ શી વત્સલતાભરી !
મુરદા મસાણથી જાગતાં, તારા શબ્દમાં શી સુધાભરી !

પૂછી જોજો કોઈ ગુલામને,
ઊઠ્યા કેવા ઓઘ એને મને
મળી મુક્તિ મંગળ જે દિને ;

એને કાને શબ્દ પડ્યો ‘તું સ્વાધીન’ શી અહો સુખની ઘડી,
એની આંખ લાલમલાવ છાતીમાં છોળો છલકાઈ પડી.

એને ભાન મુક્તિતણું થયું,
એનું દૈન્ય ક્યાં ટપકી ગયું,
એનું દિલગુલાબ ઝૂલી રહ્યું,

એના મસ્તકે નમવાનું ભૂલી આભ શું માંડી આંખડી,
એની ઊર્મિ રાંક મટી રૂડા જગબાગમાં રમવા ચડી.

પડું કેદખાનાંને ઓરડે,
લટકુંયે ફાંસીને દોરડે,
લાખો ગોળી તોપતણી ગડે;

તારો હાથ હોય લલાટ, તો ભલે આવે જુલ્મ તણી ઝડી !
તારું નામ હોય જબાન, તો શી છે ભીતિ, ઓ મારી માવડી !

મારા દેશના સહુ શોષિતો,
દુનિયાના પિડીતો તાપિતો
ખૂણે ખૂણે ગાય તારા ગુણો

એના ભૂખ્યા પેટ છતાં એને, કેવી મોંઘી તુ કેવી મીઠી
એના બેડી બંધન તુટશે, એવી આશે ખલ્ક બધી ખડી !

– ઝવેરચંદ મેઘાણી

**************************

સાથે સુમોહા-હેતલના શબ્દોમાં થોડી વાતો… વાંચતી વખતે જાણે આપણેય સી.એન.વિદ્યાલય પહોંચી જઇએ..!

This song has a very distinct memory of my childhood. Usually this song used to be sung almost every week at least once in our C.N. prarthnamandir during the months of August and January as a tribute to our svatantrata senanis…
If I close my eyes and sing the song I will go back to my prarthnamandir with a statue of Gandhiji in the center back of the stage and our small team of sangit udyog students would be sitting in the front facing the audience as if Bapu is standing right in the back of us and we are singing this song.
Usually the month of august is a month of rain and as we sang this song it would be raining. The notes of the composition are so touchy that many times we saw tears filled eyes of many students in the audience. Sometimes even we would be in the middle of singing the song and would see Jhinadada coming towards the prarthnamandir….immediately all the children would raise and wave their right hand in respect of his arrival. As far as I know Jhinadada ‘Snehrashmi’ he mentioned that he could hear all the songs sung in the prarthnamandir and whenever he listened to these songs for eg. taara naam ma….. and ame namie tane chirsathi…… from his home that used to be very close to the prarthnamandir he couldn’t stop himself to come and be the part of the prarthna.
We were 10,11 years old at this time. It was in 1985 and we didn’t know what it means. But the composition ,lyrics,environment of the prarthnamandir and Jhinadada himself made such a deep impact on our little minds and hearts that even today I feel so rich being part of this whole experience.
– Sumoha.

I have memories of this song from when I was about 6 year old, hearing my elder sister Priti singing this song, she also studied in CN.
I remember in my 5th grade when our Music teacher started teaching this song in our Sangeet Udhyog class, I jumped in my seat surpised as I almost knew the song! – It has been a favourite ever since.

Both Sumoha and I come from a ‘ Loyal-To-CN-families’ having many family members/cousins who studied in CN. & I think we all are extremely lucky to be nurtured by such a balanced & coulorful environment which was filled with lightness of freedom but at the same time grounded with very high level of discipline .

Little more background –
Around 1970s onwards many schools in Gujarat started English medium schools & due to that many Guajarati medium schools like Navchetan etc eventually closed down.
During those tough time the founders of CN very firmly held their grounds & continued their emphasis on Gujarati language medium for all students K to 12. They have continued introducing students of tender age of 8-10 years of age with very best and classic pieces of gujarati literature & music as part of curriculum, providing highly regarded poets/writers as teachers like Shri SnehRashmi(Jhina dada), Madhav Ramanuj and Yoseph Mecwan & many others.
– Hetal

**************************

માતૃભૂમિનો પ્રેમ

સ્વતંત્રતા એ શબ્દનો અર્થ જાણવા માટે ક્યારેય શબ્દકોષ ન ઉથલાવતા. એ શબ્દનો સાચો અર્થ અનુભવકોષમાં પડ્યો છે : એ શબ્દ પણ નથી, એક લાગણી છે, જે અનુભવી શકે એ અનુભવી શકે; ન અનુભવી શકે એના માટે એ બારાખડીમાં આવતા કેટલાક સંકેતોથી વિશેષ કશું જ નથી.

સ્વતંત્રતા એટલે શું ?

તમે માનું નામ લ્યો અને હ્રદયમાં જે લાગણીનો ઝરો છલકાઈ ઊઠે, એ જ વત્સલતા સ્વતંત્રતા નામમાં પણ રહી છે. બીજા બધા સંજીવની મંત્રો વિશે તો આપણે વાર્તા-પુરાણોમાં વાંચ્યું છે, પણ સ્વતંત્રતા એ તો સિધ્ધ સંજીવની મંત્ર છે. નિર્જીવના હ્રદયમાં જીવન પ્રેરે એવો મહાન મંત્ર.

અદાલતમાં લાંબી કારવાઇ ચાલ્યા પછી એક આરોપીને ‘નિર્દોષ’ જાહેર કરવામાં આવ્યો, ત્યારે એણે કહ્યું : ‘અત્યાર સુધી આ ત્રણ અક્ષરના શબ્દનો કેટલો મોટો મહિમા છે એની મને કલ્પના પણ નહોતી.’ કોઇ પ્રજા જ્યારે ગુલામીની ધૂંસરીમાંથી મુક્ત થાય ત્યારે જ એને સ્વતંત્રતા એ શબ્દનો સાચો અર્થ સમજાય છે.

પરાધીનતાના દીર્ઘ કાળ પછી પહેલી જ વાર જ્યારે માણસ પોતે સ્વતંત્ર છે એવો અનુભવ કરે એ ક્ષણનો જ મહિમા છે – અને ભારતમાં આ ક્ષણ પંદરમી ઓગસ્ટ ૧૯૪૯ના રોજ નહીં, એ પહેલાં કેટલાયે દાયકાઓ અગાઉ આવી હતી. પરાધીનતા એ બહારની કોઈ પરિસ્થિતિ નહીં, પણ આંતરિક મન:સ્થિતિ છે; અને આ સ્વતંત્રતાનો અમલ માનવીના મનમાં ઘૂંટાય પછી એને કોઈ બંધન બાંધી શકતા નથી.

આપણે સ્વતંત્ર નહોતા ત્યારે કવિએ અનુભવેલી સ્વતંત્રતાની ખુમારીનું આ કાવ્ય છે. આપણે આઝાદી દિન ઉજવીએ છીએ, પણ આજના આ ઉત્સવને શક્ય બનાવવા માટે પોતાની સમસ્ત આવતી કાલ જે માણસોએ હોમી દીધી, એમને કેમ વીસરી શકીએ?

કેટકેટલા યુવાનોએ સામેથી છૂટતી ગોળીઓની બોછાર સામે હસતા મુખે ‘ઇન્કિલાબ ઝિંદાબાદ’ના નારાઓ બુલંદ કર્યા હતા, એ વાત હજી ગઈ કાલના ઈતિહાસની છે. સ્વતંત્રતા શબ્દનું જાદુ આ યુવાનો પર જે હતું એ આજે છે ખરું? એ જમાનામાં ગુલામીના અન્ન ખાવા કરતાં આઝાદીના તરણાં પર જીવવાની ખુમારી ધરાવતા લોકો આપણી વચ્ચે હતા. આજે આઝાદ થયાને આટલો સમય વીત્યો છે ત્યારે મેઘાણીની આ કવિતા આપણને ફરી એક વાર એ વાતાવરણમાં મૂકી દે છે અને આપણા એક કવિના શબ્દો વેધક તીરની માફક આંખો અને હ્રદયમાં વાગે છે.

દેશ તો આઝાદ થતા થૈ ગયો –
તેં શું કર્યું?

આ સંઘર્ષમય યુગમાં આ પ્રશ્નનો ઉત્તર ભલે સૌ કોઇ પોતપોતાની રીતે આપે છતાં એ પ્રશ્ન અત્યારે તો નિરૂત્તર જ લાગે છે.

ક્યાં છે એ ખુમારી જ્યારે હસતાં હસતાં જુવાનો ફાંસીને વરમાળા સમજીને પહેરી લેતા હતા !

માતૃભૂમિ માટેનો પ્રેમ – આ કૈ શીખવવાની વસ્તુ નથી. બાળકને કોઇ શીખવી નથી શકતું કે માને કેમ પ્રેમ કરાય! પણ જે બાળક માતાને પ્રેમ કરે છે એ સારી પેઠે જાણે છે કે માનો હાથ જો મસ્તકે હશે તો ગમે તેવી આપત્તીનો એ સામનો કરી શકશે..! ગમે તેવા ભય વચ્ચે પણ માતાનું નામ હોઠે આવી જશે, તો મૃત્યુ સાથે પણ એ પોતાનો પંજો મિલાવી શકશે.

માતાનો પ્રેમ મળવો એ જન્મસિધ્ધ હકીકત છે; માતાને પ્રેમ કરવો એ કર્મસિધ્ધ અધિકાર છે.
– હરીન્દ્ર દવે
(આભાર : માનસરોવરના હંસ)

આજે રાષ્ટ્રીય કવિનું બિરુદ પામેલા કવિ શ્રી ઝવેરચંદ મેઘાણીની પુષ્યતિથિ. એમને હ્રદયપૂર્વક શ્રધ્ધાંજલી સાથે સાંભળીએ એમની આ અમર રચના.. ગાંઘીજી જ્યારે લંડન જવાના હતા Round Table Conference માટે, ત્યારે ઝવેરચંદ મેઘાણીએ આ અમર કૃતિ લખેલી.

કવિ વિષે વધુ માહિતી, અને એમની કેટલીટ કૃતિઓ એમના પોતાના હસ્તાક્ષરમાં વાંચવા માટે એમની વેબસાઇટની મુલાકાત અચૂક લેશો.
http://www.jhaverchandmeghani.com/

સ્વર – ?
સંગીત – ?

.

છેલ્લો કટોરો ઝેરનો આ પી જજો, બાપુ !
સાગર પીનારા ! અંજલિ નવ ઢોળજો, બાપુ !

અણખૂટ વિશ્વાસે વહ્યું જીવન તમારું :
ધૂર્તો-દગલબાજો થકી પડિયું પનારું :
શત્રુ તણે ખોળે ઢળી, સુખથી સૂનારું :
આ આખરી ઓશીકડે શિર સોંપવું, બાપુ !
કાપે ભલે ગર્દન ! રિપુ-મન માપવું, બાપુ !

સુર-અસુરના નવયુગી ઉદધિ-વલોણે,
શી છે ગતાગમ રત્નના કામી જનોને ?
તું વિના, શંભુ ! કોણ પીશે ઝેર દોણે !
હૈયા લગી ગળવા ગરલ ઝટ જાઓ રે, બાપુ !
ઓ સૌમ્ય-રૌદ્ર ! કરાલ-કોમલ ! જાઓ રે, બાપુ !

કહેશે જગત : જોગી પણા શું જોગ ખૂટ્યા ?
દરિયા ગયા શોષાઈ ? શું ઘન-નીર ખૂટ્યાં ?
શું આભ સૂરજ-ચંદ્રમાનાં તેલ ખૂટ્યાં ?
દેખી અમારાં દુઃખ નવ અટકી જ્જો, બાપુ !
સહિયું ઘણું, સહીશું વધુ : નવ થડકજો, બાપુ !

ચાબુક, જપ્તી, દંડ, ડંડા મારના,
જીવતાં કબ્રસ્તાન કારાગારનાં,
થોડાઘણા છંટકાવ ગોળીબારના –
એ તો બધાંય જરી ગયાં, કોઠે પડ્યાં, બાપુ !
ફૂલ સમાં અમ હૈડાં તમે લોઢે ઘડ્યાં, બાપુ !

શું થયું – ત્યાંથી ઢીંગલું લાવો-ન લાવો !
બોસા દઈશું – ભલે ખાલી હાથ આવો !
રોપશું તારે કંઠ રસબસતી ભુજાઓ !
દુનિયા તણે મોંયે જરી જઈ આવજો, બાપુ !
હમદર્દીના સંદેશડા દઈ આવજો બાપુ !

જગ મારશે મે’ણાં : ન આવ્યો આત્મજ્ઞાની !
ના’વ્યો ગુમાની – પોલ પોતાની પિછાની !
જગપ્રેમી જોયો ! દાઝ દુનિયાની ન જાણી !
આજાર માનવ-જાત આકુલ થઈ રહી, બાપુ !
તારી તબીબી કાજ એ તલખી રહી, બાપુ !

જા, બાપ ! માતા આખલાને નાથવાને,
જા વિશ્વહત્યા ઉપરે જળ છાંટવાને,
જા સાત સાગર પાર સેતુ બાંધવાને –
ઘનઘોર વનની વાટને અજવાળતો, બાપુ !
વિકરાળ કેસરિયાળને પંપાળતો, બાપુ !

ચાલ્યો જ્જે ! તુજ ભોમિયો ભગવાન છે, બાપુ !
છેલ્લો કટોરો ઝેરનો પી આવજે, બાપુ !

– ઝવેરચંદ મેઘાણી

આભાર – મીતિક્ષા.કોમ

કવિ શ્રી ઝવેરચંદ મેઘાણીને એમના જન્મદિવસે આપણા બધા તરફથી હ્રદયપૂર્વક શ્રધ્ધાંજલી… સૌરાષ્ટ્રના ખૂણે ખૂણેથી એમણે જે લોકગીતોના મોતીઓ એકઠા કરવાનું ભગીરથ કાર્ય કર્યું છે – એ માટે ગુજરાતી પ્રજા હંમેશા એમની ઋણી રહેશે.

અને એક વધુ ગૌરવ લેવા જેવા ખબર – કવિ શ્રી ઝવેરચંદ મેઘાણી વિશે ઘણી વધુ માહિતી, જુના ફોટા, એમની રચનાઓ, એમના હસ્તાક્ષરમાં અમુક લખાણો… એવું ઘણું બધું એમની પોતાની વેબસાઇટ – http://jhaverchandmeghani.com/ પરથી મળશે..

અને હા.. આ વેબસાઇટ બનાવનાર એમના પૌત્ર પિનાકીભાઇને પણ અભિનંદન આપવા જ રહ્યા.. સાથે એક ખબર એ કે – ગુજરાતના લોકલાડિલા ગાયક શ્રી પ્રફૂલ દવેના સ્વરમાં ઝવેરચંદ મેઘાણીની ૨૫૧ જેટલી રચનાઓનું રેકોર્ડિગ કરીને ભવિષ્યમાં એ વેબસાઇટ પર મુકવામાં આવશે. એ માટે મારા તરફથી પફૂલભાઇનો પણ ખૂબ ખૂબ આભાર… લોકસંગીતના અમુલ્ય ખજાના જેવી રચનાઓ પ્રફૂલભાઇના અવાજમાં સાંભળવા મળે એ દિવસની ખૂબ જ આતુરતાથી રાહ જોઇ રહી છું.

અને હા.. આજે સાંભળીએ ઝવેરચંદ મેઘાણીનું આ ગીત – લોકસંગીતના ઢાળમાં સ્વરબધ્ધ – રાજૂ બારોટ અને એમના સાથીઓના સ્વરમાં…

(Photo from : http://jhaverchandmeghani.com/)

સ્વર : રાજૂ બારોટ અને સાથી કલાકારો (અમદાવાદ થિયેટર ગ્રુપ)
સંગીત : લોકઢાળ

.

મારે ઘેર આવજે બે’ની ! નાની તારી ગૂંથવા વેણી.
આપણા દેશમાં નીર ખૂટ્યાં ને સળગે કાળ દુકાળ;
ફૂલ વિના, મારી બે’નડી ! તારા શોભતા નો’તા વાળ. – મારે

બાગબગીચાના રોપ નથી, બે’ની, ઊગતા મારે ઘેર;
મોગરા ડોલર જાઈ ચંબેલીની મારે માથે મ્હેર – મારે

રૂપ સુગંધી હું કાંઇ નો જાણું ! ડુંગરાનો ગોવાળ;
આવળ બાવળ આકડા કેરી કાંટ્યમાં આથડનાર – મારે

ડુંગરાની ઊંચી ટોચ ઊભેલાં રાતડાં ગુલેનાર
સાપ-વીંટ્યા પીળા કેવડા હું મારી બે’ન સાટુ વીણનાર – મારે

પહાડ તણે પેટાળ ઊગેલાં લાલ કરેણીનાં ઝાડ;
કેશૂડલાં કેરી વાંકડી કળીઓ વીણીશ છેલ્લી ડાળ – મારે

ખેતર વચ્ચે ખોઇ વાળીને ફૂલ ઝીણાં ખોળીશ;
વાગશે કાંટા, દુખશે પાની, તોયે જરીકે ન બ્હીશ. – મારે

સાંજ વેળા મારી ગાવડી ઘોળી આવીશ દોટાદોટ;
ગોંદરે ઊભીને વાટ જોતી બે’ની માંડશે ઝૂંટાઝૂંટ – મારે

મોઢડાં નો મચકોડજે, બાપુ ! જોઇ જંગલનાં ફૂલ;
મોરલીવાળાને માથડે એ તો ઓપતાં’તાં અણમૂલ – મારે

શિવભોળા, ભોળાં પારવતી, એને ભાવતાં દિવસ-રાત;
તુંય ભોળી મારી દેવડી ! તુંને શોભશે સુંદર ભાત. – મારે

ભાઇભાભી બેય ભોળાં બેસીને ગૂંથશું તારે ચૂલ;
થોડી ઘડી પે’રી રાખજે વીરનાં વીણેલ વેણી-ફૂલ !
મારે ઘેર આવજે, બે’ની લાંબી તારી ગૂંથવા વેણી !

– ઝવેરચંદ મેઘાણી

————————

આ પહેલા ટહુકો પર પ્રસ્તુત ઝવેરચંદ મેઘાણીની રચનાઓ :

કસુંબીનો રંગ – ઝવેરચંદ મેઘાણી
કોઇનો લાડકવાયો – ઝવેરચંદ મેઘાણી
જાગેલું ઝરણું – ઝવેરચંદ મેઘાણી
ઝાકળબિંદુ ! – ઝવેરચંદ મેઘાણી
દરિયો ડોલે રે માઝમ રાતનો… – ઝવેરચંદ મેઘાણી
મોર બની થનગાટ કરે… – ઝવેરચંદ મેઘાણી
મોરબીની વાણિયણ
મોરલા હો ! મુંને થોડી ઘડી… – રવિન્દ્રનાથ ટાગોર (અનુ. ઝવેરચંદ મેઘાણી)
વાહુલિયા હો, ધીરા રે ધીરા વાજો – ઝવેરચંદ મેઘાણી
શિવાજીનું હાલરડું – ઝવેરચંદ મેઘાણી
હાય રે હાય કવિ ! – ઝવેરચંદ મેઘાણી

અમદાવાદ થિયેટર ગ્રુપના કલાકારોએ ઝવેરચંદ મેઘાણીના ગીતોનો કાર્યક્રમ કર્યો હતો, એમાંથી આ ગીતનું રેકોર્ડિંગ લેવામાં આવ્યું છે. ખૂબ જ ઓછું સંગીત ખરેખર સ્વર-શબ્દોને ઉજાગર કરવાનું કામ કરે છે. જેનો પિયુજી પરદેશ ગયા છે, એ સ્ત્રી બાળકને તો સુવડાવતી વખતે પવન સાથે કેવી કેવી વાતો કરીને એને ધીરેથી વહેવાનું કહે છે, એવા શબ્દો એક વિજોગણની મનોવ્યથા ખૂબ જ સુંદર રીતે રજુ કરે છે.. ભલે એક સ્ત્રી-ભાવનાનું ગીત છે, પણ રાજૂભાઇ અને સાથી કલાકારોએ અહીં જે રીતે રજુ કર્યું છે, એમણે શબ્દોને અને એના ભાવને સચોટ રીતે ભાવકો સમક્ષ રજુ કરીને કોઇ સ્ત્રી સ્વરની ખોટ નથી સાલવા દીધી.

* * * * * * *

સ્વર : રાજૂ બારોટ અને સાથી કલાકારો (અમદાવાદ થિયેટર ગ્રુપ)
સંગીત : લોકઢાળ

.

ધીરા વાજે રે મીઠા વાજો,
વાહુલિયા હો,
તમે ધીરા રે ધીરા વાજો

ધીરા ગાજો રે ધીરા ગાજો,
મેહુલિયા રે, ધીરા રે ધીરા ગાજો

બાળુડાના બાપુ નથી ઘરમાં
અથડાતા એ દૂર દેશાવરમાં
લાડકવાયો લોચે છે નિંદરમાં
વાહુલિયા હો, ધીરા રે ધીરા વાજો

વીરા તમે દેશે દેશે ભટકો
ગોતી ગોતી એને દેજો મીઠો ઠપકો
લખ્યો નથી કાગળનો કટકો
વાહુલિયા હો, ધીરા રે ધીરા વાજો

મેઘલ રાતે ફૂલ મારું ફરકે
બાપુ બાપુ બૂમ પાડી થડકે
વિજોગણ હું ય બળુ ભડકે
વાહુલિયા હો, ધીરા રે ધીરા વાજો

સૂતી’તી ને સ્વામી દીઠા સ્વપને
વા’ણે ચડી આવું છું કે’તા મને
ચાંદલિયા વધામણી દૈશ તને
વાહુલિયા હો, ધીરા રે ધીરા વાજો

મીઠી લે’રે મધદરિયે જાજો
વ્હાલાજીના શઢની દોરી સાજો
આકળિયા નવ રે જરી થાજો
વાહુલિયા હો, ધીરા રે ધીરા વાજો

પાછલી રાતે આંખ મળેલ હશે
ધીરી ધીરી સાંકળ રણઝણશે
બે માં પેલો સાદ કેને કરશે?
વાહુલિયા હો, ધીરા રે ધીરા વાજો

– ઝવેરચંદ મેઘાણી

આલબમ : હાલરડાં
સ્વર : લાલિત્ય મુન્શા

.

સંપૂર્ણ આલ્બમ:
શબ્દો ઘણાં બદલાયા છે.

ગઇકાલે ટહુકોની ત્રીજી વર્ષગાંઠ પર મુકુલભાઇએ સ્પેશિયલ ગીત લખીને મને અને સૌને એક અમુલ્ય ભેટ આપી છે.. મુકુલભાઇ, આભાર કહીને આ ભાર ઓછો નહીં કરું! હું એ માટે હંમેશા આપની ઋણી રહીશ.! અને શુભેચ્છા પાઠવનાર દરેક મિત્રોનો પણ ખૂબ ખૂબ આભાર..!

આજે સાંભળીએ હેમુ ગઢવી અને દીના ગાંધર્વના સ્વરમાં આ ખૂબ જાણીતુ લોકગીત.

એવોયે વખત હશે, જ્યારે વાણિયા જેવી પોચી જાત અને તેમાંયે એક અબળા, પોતાના ઉપર કુદ્રષ્ટિ કરનાર રાજાને પણ કાળજે કારી ઘા પડે તેવો માર્મિક જવાબ આપીને ભોંઠો પાડતી. જીવાજી ઠાકોરે રોજ રોજ લાલચો દીધી. વાણિયાણીએ ખામોશ પકડી. પણ આખરે તો એણે રાજાની રાણીઓની, રાજ્યની અને મસ્તકની જ હરરાજી બોલાવી,ત્યારે ઠાકોર ઘોડાં પાવા જવાનું ભૂલી ગયા.- ‘રઢિયાળી રાત’ -સંપાદક-ઝવેરચંદ મેઘાણી

સ્વર : હેમુ ગઢવી, દીના ગાંધર્વ

કૂવા કાંઠે ઠીકરી,કાંઇ ઘસી ઊજળી થાય,
મોરબીની વાણિયણ મછુ પાણી જાય;
આગળ રે જીવોજી ઠાકોર,
વાંહે રે મોરબીનો રાજા,
ઘોડાં પાવાં જાય.

કર્ય રે, વાણિયાણી, તારા બેડલાનાં મૂલ;
જાવા દ્યો,જીવાજી ઠાકોર,
જાવા દ્યો, મોરબીના રાજા,
નથી કરવાં મૂલ;
મારા બેડ્લામાં તારા હાથીડા બે ડૂલ.—મોરબી0

કર્ય રે, વાણિયાણી, તારી ઇંઢોણીનાં મૂલ;
જાવા દ્યો,જીવાજી ઠાકોર,
જાવા દ્યો,મોરબીના રાજા
નથી કરવાં મૂલ;
મારી ઇંઢોણીમાં તારાં ઘોડલાં બે ડૂલ.—મોરબી0

કર્ય રે, વાણિયાણી, તારા વાટકાનાં મૂલ;
જાવા દ્યો, જીવાજી ઠાકોર,
જાવા દ્યો, મોરબીના રાજા,
નથી કરવાં મૂલ;
મારા રે વાટકામાં તારું રાજ થાશે ડૂલ.—મોરબી0

કર્ય રે, વાણિયાણી, તારી પાનિયુંનાં મૂલ;
જાવા દ્યો, જીવાજી ઠાકોર,
જાવા દ્યો, મોરબીના રાજા,
નથી કરવાં મૂલ;
મારી પાનિયુંમાં તારી રાણિયું બે ડૂલ.—મોરબી0

કર્ય રે , વાણિયાણી , તારા અંબોડાનાં મૂલ,
જાવા દ્યો, જીવાજી ઠાકોર,
જાવા દ્યો, મોરબીના રાજા,
નથી કરવાં મૂલ;
મારા અંબોડામાં તારું માથું થાશે ડૂલ.—મોરબી0
—

(આભાર :મા ગુર્જરીના ચરણે….)