ગઝલ પઠન – કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લ
અરે ! આવ્યો અજાયબ મોડ, બિસમિલ્લાહ !
હડી કાઢી હરખ ને દોડ, બિસમિલ્લાહ !
તરીકતનું તણખલું તોડ, બિસમિલ્લાહ !
હકીકતનું હલેસું છોડ, બિસમિલ્લાહ !
નરી આંખે હવે જોવું, નર્યું હોવું,
અરીસા આયના સબ ફોડ, બિસમિલ્લાહ !
તમે પણ તે જ છો તેની ખબર ઊગો,
હવે તો બસ અહંગ્રહ જોડ, બિસમિલ્લાહ !
કદમ એક જ અને આવાસ કાયમનો,
કરી સૌ શૂન્ય શૂન્યે ખોડ, બિસમિલ્લાહ !
– રાજેન્દ્ર શુક્લ
ગુજરાતી ગઝલક્ષેત્રે જેમનો ‘જુદો અવાજ’ છે – એવા કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લનો આજે જન્મદિવસ. તો આપણા સૌના તરફથી એમને જન્મદિવસની ખૂબ ખૂબ – અઢળક – હ્રદયપૂર્વકની શુભેચ્છાઓ સાથે Happy Birthday…!! 
સાથે માણીએ એમની આ મઝાની ગઝલ – એમના પોતાના અવાજમાં…!!
ગઝલ પઠન – કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લ
—————————-
Posted on March 15, 2011
ગઇકાલે શ્રી અતુલ દેસાઇના અવાજમાં વિરાટનો હિંડોળો રચના સાંભળી, તો સાથે એમણે ગાયેલી, અને ટહુકો પર આ પહેલા મુકેલી બીજી બે રચનાઓ પણ સાથે સાથે માણી લીધી..!
પોત અલગ છે! – રાજેન્દ્ર શુક્લ
રાજા તારા ડુંગરિયા પર – મીરાંબાઈ
અને કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લની એ ગઝલ સાંભળતા સાંભળતા જ એમની આ બીજી ગઝલ યાદ આવી ગઇ..! આ ગઝલના બે-ત્રણ શેર – સ્વરકાર શ્રી અમર ભટ્ટ પાસેથી ઘણી વાર સાંભળ્યા છે..! આ ગઝલ સ્વરબધ્ધ થઇ છે કે નહીં એ તો યાદ નથી – પણ સ્વરાંકન હશે કે થશે – તો ત્યારે ટહુકો પર ફરી એકવાર માણી લઇશું..! અને કવિના – જુદા અવાજમાં – આ ગઝલનું પઠન મળે તો યે અહીં લઇ આવીશ..! પણ ત્યાં સુધી.. મમળાવો આ મઝાની ગઝલ..!
જુદી જ તાસીર અસર અલગ છે, જુદી ભોમકા અવાજ જુદો;
પ્રવાહ જુદો, જુદું વહન છે, જુદી ગઝલ ને મિજાજ જુદો!
રસમ શબ્દની અહીં અનોખી, અકળ મૌનનો રિવાજ જુદો;
જુદી જ મ્હેફિલ, શમા જુદી છે, જુદી સમજ ને સમાજ જુદો!
જૂની પુરાણી અસલની ઓળખ, અમે અકારણ જુદાં ગણાયાં,
અમારે મન તો ન કોઈ જુદું, શું કરિયેં પામ્યાં અવાજ જુદો.
મલક બધોયે ફરીફરી ને અહીં અચાનક મળ્યો વિસામો,
અમે અમારી સમીપ ઊભા, નથી દરદ થી ઈલાજ જુદો.
ગઝલ આખરી ગવાઈ રહી આ, અહો ખમોશી છવાઈ રહી આ;
હું બંદગી યે કરું કિંહા લગ, રહ્યો ન બંદાનવાજ જુદો!
– રાજેન્દ્ર શુક્લ
કાવ્યપઠન : રાજેન્દ્ર શુક્લ
સામા ગામનું સાવ છેવાડું ખોરડું
એવું એક ચોમાસે આંખમાં આવ્યું,
ઉડતાં ઓલ્યાં પંખેરું ને જાણ થઈ
તે ગીત જોડ્યાં ને વન ગજાવ્યું.
વચમાં વ્હેતલ નદી નીરની નમણાઈમાં
નેણ ઝબોળ્યાં,
હૈયે ઊઠ્યાં લ્હેરિયાં એને આભ હિલોળ્યાં,
દૂરને ઓલે ડુંગર ડુંગર નીલમ કોળ્યાં,
જેમ ધરાના સાત જનમનું
. હોય કોળામણ સામટું આવ્યું.
કેટલી વેળા,
કેટલી વેળા આભને ભરી આભ ઘેરાયું,
કેટલી વેળા ધોરીએ ધોરીએ ક્યારીએ ક્યારીએ
નીર રેલાયું.
કેટલી વેળા કાળને કાંઠે ઈ જ ખેતર
કેટલું લણ્યું કેટલું વાવ્યું !
ઈ દંનની ઘડી, આજનો દા’ડો,
કોઈ ચોમાસું આંખમાં ના’વ્યું.
સામા ગામનું સાવ છેવાડું ખોરડું
એવું એક ચોમાસે આંખમાં આવ્યું.
– રાજેન્દ્ર શુક્લ (કોમલ રિષભ – પૃ. ૯)
કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લની આ ગઝલ આપે પહેલા એમના જ સ્વરમાં અહિં સાંભળી હશે. આજે ફરી એકવાર મોકો આપી દઉં આ ગઝલ સાંભળવાનો – કવિના પોતાના અવાજમાં, અને સાથે None Other Than પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાયના સ્વર-સ્વરાંકનમાં..!!
સ્વર – સંગીત : પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાય
********
Posted on November 9, 2007
નવા વર્ષની ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છાઓ સાથે, આજે ટહુકો પર કંઇક નવું…!! કવિના પોતાના સ્વરમાં એમની રચના… ઘણા વખતથી ઇચ્છા હતી, કે મારા જેવા ઘણાએ કવિ સંમેલનો વિષે સાંભળ્યું જ છે, એમને ઘરે બેઠા કવિ સંમેલનમાં લઇ જવા છે. તો એ કામની શરૂઆત આજથી. આખુ કવિ સંમેલન તો નહીં, પણ એની એક ઝલક તરીકે – કવિવર શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લની આ ગઝલ – એમના જ સ્વરમાં…
ગઝલ પઠન – કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લ
.
કીડી સમી ક્ષણોની આ આવજાવ શું છે?
મારું સ્વરૂપ શું છે, મારો સ્વભાવ શું છે?
ઋતુઓનો રંગ શું છે, ફૂલોની ગંધ શું છે?
લગની, લગાવ, લહરો, આ હાવભાવ શું છે?
લયને ખબર નથી કૈં, આકાર પણ અવાચક,
શું છે રમત પવનની, ડાળીનો દાવ શું છે?
પર્વતને ઊંચકું પણ પાંપણ ન ઊંચકાતી,
આ ઘેન જેવું શું છે, આ કારી ઘાવ શું છે?
પાણીની વચ્ચે પ્રજળે, કજળે કળીકળીમાં,
એનો ઈલાજ શું છે, આનો બચાવ શું છે?
ચિંતા નથી કશી પણ નમણાં નજૂમી કહી દે,
હમણાં હથેળી માંહે આ ધૂપછાંવ શું છે?
હર શ્વાસ જ્યાં જઇને ઉછ્વાશને મળે છે
સ્થળ જેવું નથી તો ઝળહળ પડાવ શું છે ?
– રાજેન્દ્ર શુકલ
વર્ષો પહેલા વિદેશથી આવીને હવે આપણા ગુજરાતી સાહિત્ય – ગુજરાતી સંગીત જગતનું અભિન્ન અંગ બની ગયેલો કાવ્ય-પ્રકાર એ – ગઝલ. કશે એવું સાંભળ્યા/વાંચ્યાનું યાદ છે કે – એક હિન્દી/ઉર્દુ ભાષાના શાયરે એવી ટકોર કરી હતી કે જે કક્ષાની ગઝલો ગુજરાતીમાં લખાય છે, એટલી ઉંચી કક્ષાની ગઝલો તો હવે હિન્દી/ઉર્દુમાં પણ નથી લખાતી..!
આજે માણીએ –
ગુજરાતી કવિતા અને ગઝલ ક્ષેત્રે જેમનો જુદો અવાજ છે, તે કવિ – શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લ!
એ લખે કે –
જુદી જ તાસીર અસર અલગ છે, જુદી ભોમકા અવાજ જુદો;
પ્રવાહ જુદો, જુદું વહન છે, જુદી ગઝલ ને મિજાજ જુદો!
રસમ શબ્દની અહીં અનોખી, અકળ મૌનનો રિવાજ જુદો;
જુદી જ મ્હેફિલ, શમા જુદી છે, જુદી સમજ ને સમાજ જુદો!
જૂની પુરાણી અસલની ઓળખ, અમે અકારણ જુદાં ગણાયાં,
અમારે મન તો ન કોઈ જુદું, શું કરિયેં પામ્યાં અવાજ જુદો.
આ કવિની એક ગઝલ આજે સ્વરકાર શ્રી અમર ભટ્ટના અવાજમાં સાંભળીએ.
એક ને એક જ સ્થળે મળીએ અમે, હોઇએ જ્યાં ત્યાં જ ઝળહળીએ અમે
પીંડ ક્યાં પેટાવવા પડીએ અમે, હોઇએ જ્યાં ત્યાં જ ઝળહળીએ અમે
હેત દેખીને ભલે હળીએ અમે, હોઇએ જ્યાં ત્યાં જ ઝળહળીએ અમે
પાંચ ભેળા સાવ શેં ભળીએ અમે? હોઇએ જ્યાં ત્યાં જ ઝળહળીએ અમે
ઉભરાવું હોય તો શમવું પડે, ઉગીએ જો તો જ આથમવું પડે
મેરું ચળતાયે નહીં ચળીયે અમે, હોઇએ જ્યાં ત્યાં જ ઝળહળીએ અમે
કંઇક સમજ્યા ત્યારથી બેઠા છીએ, હાથમાં હુક્કો લઇ આ ઢોલિએ
ક્યાંથી મળીએ કો’કને ફળીએ અમે, હોઇએ જ્યાં ત્યાં જ ઝળહળીએ અમે
શબ્દના દીવા બળે છે ડેલીએ, આવતલ આવી મળે છે ડેલીએ
સ્વપન જેવું શીદ સળવળીએ અમે, હોઇએ જ્યાં ત્યાં જ ઝળહળીએ અમે
– રાજેન્દ્ર શુક્લ
કવિ શ્રી ની આ ગઝલ – આજે એમના પોતાના જ સ્વરમાં પઠન સાથે.
(આભાર : રાજેન્દ્રશુક્લ.કોમ)
પિંડને પાંખ દીધી અને પાંખને વેગ દઇ વેગથી ગગનગામી કરી,
એ પછી ગગન પણ લઈ લીધું તેં અને ગત બધી જૂગતે પરમગામી કરી !
કેદૂના જે હતા તે કઢાપા ગયા, આખરે આંખ ઊઘડી ગઈ એવું કે –
છો ભરણ આકરા, આકરી બળતરા, દૃષ્ટિ ચોખ્ખી અને દૂરગામી કરી !
કાળના આ પ્રવાહે વહ્યાં તો વહ્યાં, પણ કશે ક્યાંક સચવાઈ એવું રહ્યાં,
સરકતા સરકતા શ્વાસ સંકેલીને, એક ક્ષણ જકડીને જામોકામી કરી !
કોઇ કે’તુ ભલે, કંઈ અધુરું ન’તુ , આ બધું તો પ્રથમથી જ પુરું હતું,
ખોદી ખોદી અને તેં જ ખાડા કર્યા, ખોડ પણ તેં કરી, તેં જ ખામી કરી !
ખીંટીએ લટકતી રાખીને રિક્તતા, નીકળ્યા તો ખરા ખેસ ફરકાવતા,
પણ પછી શું થયું કંઈ ખબર ના રહી, કઈ ક્ષણે ખેસની રામનામી કરી !
– રાજેન્દ્ર શુક્લ
10.12.2008
સ્વર : સમૂહ સ્વર –રાગેશ્રી વૃંદ
સંગીત નિયોજન : નીરવ જ્વલંત
સ્વરાંકન : પરેશ ભટ્ટ
હેજી એવી ચોપાટ્યું મંડાણી ચંદન ચોક માં ,
હે નાખ્યા લખ રે ચોરાશી દાવ, હેજી એવી રૂડી ચોપાટ્યું મંડાણી
પુરા ચાંદા સુરજ ના કીધા સોગઠા … કીધા સોગઠા
નાચ્યા કોઈ આંખ્યું ને અણસાર …
હેજી એવી ચોપાટ્યું મંડાણી
તમે પાસા ઢાળો ને તારા ઝળહળે… તારા ઝળહળે…
ને મુઠ્ઠી વાળો ત્યાં અંધાર .. મૂઠી તમે વાળો ત્યાં અંધાર
હેજી એવી ચોપાટ્યું મંડાણી ચંદન ચોક માં
ઊંટ ભરીને આવ્યું રે
અંધારું લ્યો.
આ પોઠ ભરીને આવ્યું રે
અંધારું લ્યો. — ઊંટ ભરીને …
કોઇ લિયે આંજવા આંખ,
કોઇ લિયે માંજવા ઝાંખ;
અમે તે ઉંબરમાં ઉતરાવ્યું રે
અંધારું લ્યો.
અમે તો આંગણામાં ઓરાવ્યું રે
અંધારું લ્યો. — ઊંટ ભરીને …
એના અડ્યા આભને છોડ;
એવા અડ્યા આભને કોડ –
અમે તો મુઠ્ઠી ભરી મમળાવ્યું રે,
અંધારું લ્યો.
અમને ભોર થતાં લગ ભાવ્યું રે,
અંધારું લ્યો. — ઊંટ ભરીને …
– રાજેન્દ્ર શુકલ
આજે કવિ શ્રી રાજેન્દ્ર શુક્લના જન્મદિવસ. તો આપણા સૌ ના તરફથી એમને જન્મદિવસની ખૂબ ખૂબ – અઢળક – હ્રદયપૂર્વકની શુભેચ્છાઓ સાથે Happy Birthday…!! 🙂
સાથે માણીએ એમની આ મઝાની ગઝલ – આપણા legendary સ્વરકાર શ્રી અતુલ દેસાઇના સ્વર-સ્વરાંકન સાથે :
.
સાવ અમારી જાત અલગ છે, કરવી છે તે વાત અલગ છે ;
સૂતેલાંનાં સ્વપ્ન અલગ ને જાગે તેની રાત અલગ છે !
નખશિખ કવચ ધરી શું કરિયેં, આડી ઢાલ ધરી શું કરિયેં ;
અદીઠ રહીને મર્મ ભેદતા અંદરના આઘાત અલગ છે !
આખેઆખું ઝંઝેડી આ ઝંઝાવાતો ઘોર સૂસવતા,
એ ય ભલે જાણી લેતા કે તરણાની તાકાત અલગ છે !
શ્વાસે શ્વાસે સુગંધ જેવું હોવાને ઓગાળી નાખે,
એક ઘડી અળગું નવ લાગે, સાજનની સોગાત અલગ છે !
ભરી સભામાં એક એમની વાત અનોખી કાં લાગે આ ?
શબ્દો એના એ જ પરંતુ પોત અલગ છે, ભાત અલગ છે !
– રાજેન્દ્ર શુક્લ
સ્વર સંગીત – અમર ભટ્ટ
https://youtu.be/2J4S_bUerLI
નમતું દીઠું નેણતરાજૂ
ઓછું અદકું કોણ કરે અબ કોણ કરે અબ થોડું ઝાઝૂં
સવા વાલનું પલ્લુ ભારી
હેત હળુવાળીથી હળવા પળમાં તો ગોવર્ધન ધારી
લોક અવાચક ધારી ધારી નિરખે ઊભૂં આજૂ બાજૂ
અક્ષય પર અક્ષય ઓવારી
આપે આપ ઊભા પરવારી કોણ રહ્યું કોના પર વારી ?
આઘું ઓરું કોણ કરે અબ સાવ અડોઅડ હું જ વિરાજૂ
– રાજેન્દ્ર શુક્લ
