આજે સાંભળીએ આ મઝાનું લોકગીત… (કોઇ પાસે ગામડાની ઘંટીનો ફોટો હોય તો મોકલશો? અને હા, સાંબેલાનો ફોટો પણ જોઇએ છે… પેલા સાંબેલુવાળા ગીત માટે..  🙂 )

.

ઘંમ રે ઘંટી ઘમઘમ થાય, ઝીણું દળું તો ઊડી ઊડી જાય.
જાડું દળું તો કોઈ નવ ખાય.

મારા તે ઘરમાં સસરોજી એવા, હાલતા જાય, ચાલતા જાય,
લાપસીનો કોળિયો ભરતા જાય.

મારા તે ઘરમાં નણંદબા એવા, નાચતાં જાય, કૂદતાં જાય,
રાંધી રસોઈયું ચાખતાં જાય.

મારા તે ઘરમાં દિયરજી એવા, રમતા જાય, કૂદતાં જાય
મારું ઉપરાણું લેતા જાય.

મારા તે ઘરમાં સાસુજી એવાં, વાળતાં જાય, બેસતાં જાય
ઊઠતાં બેસતાં ભાંડતાં જાય.

મારા તે ઘરમાં પરણ્યાજી એવા, હરતા જાય, ફરતા જાય,
માથામાં ટપલી મારતા જાય.

ઘંમ રે ઘંટી ઘમઘમ થાય, ઝીણું દળું તો ઊડી ઊડી જાય,
જાડું દળું તો કોઈ નવ ખાય

– લોકગીત

રક્ષાબંધન આવે એટલે મને તો તમને બધાને આ ગીત જ સંભળાવવાનું મન થાય…

કોણ હલાવે લીંબડી ને કોણ ઝુલાવે પીપળી..

(૨૦૦૬ અને ૨૦૦૭ – એ બે વર્ષ તો એ જ ગીત સંભળાવ્યું હતું ને.!) બાળપણની કેટકેટલી મધુરી યાદો સાથે લઇ આવે આ ગીત.. ! ચલો એ ગીત તમે ઉપર ક્લિક કરીને સાંભળી લેજો..! સૌને રક્ષાબંધનની ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છાઓ..

અને આજે સાંભળો આ લોકગીત..

ગાયકો;અરવિદ બારોટ અને મિના પટેલ ….સગીત ;પકજ ભટ્ટ .

.

કુંતા અભિમન્યુને બાંધે અમ્મર રાખડી રે…
દીકરા દુશ્મન ડરશે દેખી તારી આંખડી રે.

મારા બાલુડાં ઓ બાળ, તારા પિતા ગયા પાતાળ,
હાંરે મામો શ્રીગોપાળ, કરવા કૌરવકુળ સંહાર…
કુંતા અભિમન્યુને બાંધે અમ્મર રાખડી રે.

હે… માતા, પહેલે કોઠે કોણ આવી ઊભા હશે રે ?
પહેલે કોઠે ગુરુ દ્રોણ, એને જગમાં જીતે કોણ
કાઢી કાળવજ્રનુ બાણ, લેજો પલમાં એના પ્રાણ…
કુંતા અભિમન્યુને બાંધે અમ્મર રાખડી રે.

હે… માતા, બીજે કોઠે કોણ આવીને ઊભા હશે રે ?
બીજે કોઠે કૃપાચાર્ય, સામા સત્યતણે હથિયાર,
મારા કોમળઅંગ કુમાર, એને ત્યાં જઈ દેજો માર…
કુંતા અભિમન્યુને બાંધે અમ્મર રાખડી રે.

હે… માતા, ત્રીજે કોઠે કોણ આવીને ઊભા હશે રે ?
ત્રીજે કોઠે અશ્વસ્થામા, એને મોત ભમે છે સામા,
એથી થાજો કુંવર સામા, એના ત્યાં ઉતરવજો જામા…
કુંતા અભિમન્યુને બાંધે અમ્મર રાખડી રે.

હે… માતા, ચોથે કોઠે કોણ આવીને ઊભા હશે રે ?
ચોથે કોઠે કાકો કરણ, એને દેખી ધ્રુજે ધરણ,
એને સાચે આવ્યાં મરણ, એનાં ભાંગજે તું તો ચરણ…
કુંતા અભિમન્યુને બાંધે અમ્મર રાખડી રે.

હે… માતા, પાંચમે કોઠે કોણ આવીને ઊભા હશે રે ?
પાંચમે કોઠે દૂર્યોધન પાપી, એને રીસ ઘણેરી વ્યાપી,
એને શિક્ષા સારી આપી, એના મસ્તક લેજો કાપી…
કુંતા અભિમન્યુને બાંધે અમ્મર રાખડી રે.

હે… માતા, છઠ્ઠે કોઠે કોણ આવીને ઊભા હશે રે ?
છઠ્ઠે કોઠે મામો શલ એ તો જન્મોજનમનો ખલ,
એને ટકવા નો દઈશ પલ, એનું અતિ ઘણું છે બલ…
કુંતા અભિમન્યુને બાંધે અમ્મર રાખડી રે.

હે… માતા, સાતમે કોઠે કોણ આવીને ઊભા હશે રે ?
સાતમે કોઠે એ જયદ્રથ ઈ તો લડવૈયો સમરથ,
એનો ભાંગી નાંખજે દત, એને આવજે બથ્થમબથ…
કુંતા અભિમન્યુને બાંધે અમ્મર રાખડી રે.

—–

આ ગીત વિષે ઘણી બધી ફરમાઇશ આવી, અને કેટલી બધી શોધખોળ પછી આખરે તો ઘરમાંથી જ આ ગીત મળ્યું (આભાર, ઊર્મિ 🙂 )

ઘણીબધી ગઝલોનું સ્વરાંકન એવી રીતે થયું હોય છે કે ગઝલ શરૂ થતા પહેલા ગઝલના મિજાજને અનુરૂપ એકાદ મુક્તક પહેલા હોય… એવું નથી લાગતું કે એનું inspiration આવા ગીતો પરથી મળ્યું હશે? લોકગીતો શરૂ થાય એ પહેલા કલાકાર આ ગીતમાં છે એવા છંદ રજૂ કરીને કેટલો જલ્દી આખો માહોલ ગીતને અનુરૂપ બનાવી દે છે! પેલું ચેતનભાઇએ ગાયેલું ઝવેરચંદ મેઘાણીનું ‘મન મોર બની થનગાટ કરે’ – એમાં પણ કંઇક આવો જ અનુભવ થાય..!! (અને હા, એ ગીત ખરેખર તો રવિન્દ્રનાથ ટાગોરનું ‘નવવર્ષા’ નો ભાવાનુવાદ છે.)

શ્રાવણ મહિનો પણ હવે શરૂ થઇ ગયો છે, અને દેશમાં જેની સાથે પણ વાત કરો, વગર પૂછ્યે ‘વરસાદ બરાબર જામ્યો છે’ ના સમાચાર મળી જ જાય છે… તો સાથે સાથે આ શ્રાવણ જલ બરસે…. ની મઝા ટહુકો પર પણ માણીયે ને?

ચારણી છંદ :

શ્રાવણ જલ બરસે, સુંદર સરસે, બદલ બરસે, અંબર સે,
તરુવર વિરિવરસે, લતા લહરસે, નદિયાં બરસે, સાગર સે,
દંપતી દુઃખ દરસે, સેજ સમરસે, લગત જહરસેં, દુખકારી
કહે રાધે પ્યારી હું બલિહારી, ગોકુળ આવો ગિરધારી….

સ્વર – સંગીત : ??

(સરોવર છલી વળ્યાં….    Lake Travis, Photo from Flickr)

* * * * * * *

.

વાદલડી વરસી રે સરોવર છલી વળ્યાં
હે સાસરિયામાં મ્હાલવું રે
પિયરીયામાં છૂટથી રે
હે વાદલડી વરસી રે સરોવર છલી વળ્યાં

મારા પગ કેરાં કડલાં રે
વીરો મારો લેવા હાલ્યો
હે વીરા લઇને વેલો આવજે રે
સાસરિયા મારા ઘેરે બેઠા
હે વાદલડી વરસી રે સરોવર છલી વળ્યાં

મારા હાથ કેરી ચૂડલી રે
વીરો મારો લેવા હાલ્યો
હે વીરા લઇને વેલો આવજે રે
સાસરિયા મારા ઘેરે બેઠા
હે વાદલડી વરસી રે સરોવર છલી વળ્યાં

મારી ડોક કેરો હારલો રે
વીરો મારો લેવા હાલ્યો
હે વીરા લઇને વેલો આવજે રે
સાસરિયા મારા ઘેરે બેઠા
હે વાદલડી વરસી રે સરોવર છલી વળ્યાં

મારા નાક કેરી નથણી રે
વીરો મારો લેવા હાલ્યો
હે વીરા લઇને વેલો આવજે રે
સાસરિયા મારા ઘેરે બેઠા
હે વાદલડી વરસી રે સરોવર છલી વળ્યાં

વાદલડી વરસી રે સરોવર છલી વળ્યાં
હવે સાસરિયે જાવું રે
પિયરીયામાં મહાલી રહ્યાં
હે વાદલડી વરસી રે સરોવર છલી વળ્યાં

સ્વર : દિવાળીબેન ભીલ, લખાભાઇ ગઢવી

સોના વાટકડી રે કેસર ઘોળ્યાં, વાલમિયા,
લીલો છે રંગનો છોડ, રંગમાં રોળ્યાં, વાલમિયા.

નાક પરમાણ રે નથડી સોઇં, વાલમિયા,
ટીલડીની બબ્બે જોડ્ય, રંગમાં રોળ્યાં, વાલમિયા.

પગ પરમાણે રે કડલાં સોઇં, વાલમિયા,
કાંબિયુંની બબ્બે જોડ્ય, રંગમાં રોળ્યાં, વાલમિયા.

કેડ પરમાણે રે ઘાઘરો સોઇં, વાલમિયા,
ઓઢણીની બબ્બે જોડ્ય, રંગમાં રોળ્યાં, વાલમિયા.

હાથ પરમાણે રે ચૂડલા સોઇં, વાલમિયા,
ગૂજરીની બબ્બે જોડ્ય, રંગમાં રોળ્યાં, વાલમિયા.

ડોક પરમાણે રે ઝરમર સોઇં, વાલમિયા,
તુળસીની બબ્બે જોડ્ય, રંગમાં રોળ્યાં, વાલમિયા.

કાન પરમાણ રે ઠોળીયાં સોઇં, વાલમિયા,
વેળિયાંની બબ્બે જોડ્ય, રંગમાં રોળ્યાં, વાલમિયા.