(તારા સુધીનો માર્ગ તો સીધો છે, જાણું છું… …બૌદ્ધ ધર્મસંસ્થાન, લેહ, જુન-2013 Picture by: Vivek Tailor)
****
ગીતામાં કહ્યું છે કે
जातस्य ही ध्रुवो मृत्युः
શંકરાચાર્ય પણ કહી ગયા કે
पुनरपि जननं, पुनरपि मरणं
બધાએ જ મૃત્યુ વિશે વાતો કરી.
બધા જ મૃત્યુ પણ પામ્યા.
પણ હું મૃત્યુમાં માનતો નથી.
હા, ક્યારેક મને પણ સાક્ષાત્કાર થશે જરૂર
પણ ત્યાં સુધી
હું ફક્ત જીવવામાં જ માનું છું.
-વિવેક મનહર ટેલર
(૧૦-૦૪-૨૦૧૩)
આજે ૨૧ ફેબ્રુઆરી – આંતરરાષ્ટ્રિય માતૃભાષા દિવસ..!! (See: wiki) આજના દિવસની શુભેચ્છાઓ સાથે – પન્ના નાયકની આ કવિતા ફરી એકવાર…
**********
આપણને
જે ભાષામાં સપનાં આવે
એ
આપણી માતૃભાષા
મને
હજીય ફિલાડેલ્ફિઆમાં
સપનાં ગુજરાતીમાં આવે છે.
પણ
મારી આસપાસના
કેટલાક ગુજરાતીઓ
ઉમાશંકરની છબિ જોઈને
સતત પૂછ્યા કરે છે :
‘આ કોની છબિ છે ?’
‘આ કોની છબિ છે ?’
અને
મારું સપનું નંદવાઈ જાય છે.
(સપનાંનાં હૈયાંને નંદવામાં વાર શી ?)
– પન્ના નાયક
તું મને ના ચહે,
ને ચહું હું તને,
પ્યાર ના એ મને આવડે છે.
પ્રેમમાં માત્ર પરિત્યાગનો ભાવ,
તો આપણા પંથ જુદા પડે છે.
હું ના બંધન કોઈ માનનારો કદી,
હું ન ‘ચિરકાળ ચાહીશ’ એવું કહું;
કાલ સૌંદર્ય તારું જશે ઓસરી
ને નહીં હુંય તે આજ જેવો રહું.
કાલ તો ઉગશે કાલ
આ આજને માણવા ચિત્ત તારું ચહે છે ?
આવ, તો, આવ હે !
અધરને આંગણે
હ્રદય ત્યાં વાટ તારી લહે છે.
– હરીન્દ્ર દવે
(આભાર – લયસ્તરો.કોમ)
નાચગાનથી ધબધબતા
આ શહેરના ધોરી રસ્તા વચ્ચે
ઊભા રહીને
હું માગું છું
મારી જાતનું રખોપું કરી શકે તેવી
એક રાત્રિ અને તેનો નિર્વેદ અંધકાર.
રાત્રિની પંપાળ વિના
અને
અંધકારની ઓથ વિના
મારી જાત
– મને ડર લાગે છે –
ભરભર ભરભર ભૂકો થઇ જશે, કદાચ,
શેરીના કૂતરાની જેમ
ડસડસતા
આ શહેરમાં.
વટકેલ આખલા જેવા
આ છટકેલ શહેરની વચ્ચોવચ્ચ
વીલે મોઢે ઊભા રહીને
હું માગું છું
મારી જાતનું રખોપું કરી શકે તેવી
એક રાત્રિ અને તેનો નિર્વેદ અંધકાર.
-નીતા રામૈયા
નવેમ્બર ૨૦૧૨માં જ્યારે હિતેન આનંદપરાને મળવાનું થયું – ત્યારે એમણે એક મઝાનું સંકલન ભેટ આપ્યું. ‘અર્વાચીન કવયિત્રીઓના કાવ્યોનો સંપુટ’ – અને ત્યારે વાત થયેલી કે માર્ચમાં International Women’s Day આવે ત્યારે ટહુકો પર કવયિત્રી સ્પેશિયલ કંઇક કરી શકાય.
આમ તો આજે International Women’s Day છે – પણ ટહુકો પર છેલ્લા ૨ દિવસથી Women Special જેવું જ કંઇ છે – પહેલા દક્ષા વ્યાસ, અને પછી કાજલ ઓઝા-વૈદ્ય. તો આજે માણીએ – લતા હિરાણીને..!!
મેં મારું એકાંત
બધી દિશાઓમાં વેરી દીધું
અને પછી કણેકણમાં ફૂટ્યા
અવાજ વગરના ટહુકાઓ…
મેઘધનુષ આવીને મને પૂછી ગયું,
આ પહાડ પર ગુંજે છે એ તારાં ગીત ??
મેં કહ્યું ના, આ લોહીના લયમાં ચુપચાપ વહે છે
એ મારાં ગીત
પાંદડીએ હળવેથી મલકી
સાક્ષી પૂરી દીધી……
એણે ફરી પૂછ્યું
આ પર્વત, નદી, ઝરણાં ને વનરાઇ
તારા જ રક્તના લયને તાલ પુરાવે છે ને !!
હું ઉઘડતા મૌનથી ઉભરાઇ ગઇ…
દિશાઓ સાક્ષીભાવે ગુંજી રહી….
મને ખબર છે, હું અનુભવું છું
મારા લખચોરાશી કાળના કઠેડાથી
મારી પર વરસ્યા કરે છે એ સુર
ને મારા એકાંતમાં એ ઓગળ્યા કરે છે
પછી ફેલાય છે સુર્યનું હુંફાળું વ્હાલ
ને ચંદ્રનું સ્મિત…
મારું શાંત સરોવર હિલોળે ચડે છે
અને એક અનુબંધ રચાય છે.
જોડાઇ જઇએ છીએ
હું ને આકાશ, હું ને ધરતી
વચ્ચે ગુંજ્યા કરે છે કોઇ
અનહદનો નાદ થઇ…
– લતા હિરાણી
આજે મને પહેલીવાર સમજાયું કે ગોઠવણ એટલે શું ?
રંગરોગાન વગરના સંબંધનો ચહેરો
પહેલીવાર ધોધમાર અજવાળામાં
આંખ સામે ખૂલી ગયો !
તું… જાણે સામે કિનારે,
અને, તારી આસપાસ નાચતી
નિર્વસ્ત્ર હકીકતોની ભૂતાવળ…
… આ કિનારે એકલી-અટૂલી હું.
મારા ખિસ્સામાં, મારી અપેક્ષાઓ
અધિકારોનું ચૂંથાયેલું લિસ્ટ…
કહેલા-ન કહેલા,
માની લીધેલા શબ્દોના, લીરેલીરા !
આંખમાં રેતી ને હોઠ પર ઝાંઝવા,
આપણી વચ્ચેના પુલને
ફૂરચેફૂરચા થઈ ઉડી જતો જોઈ રહ્યા છીએ
આપણે બંને – અસહાય !
– કાજલ ઓઝા-વૈદ્ય
ઊભી છું
તારી સાવ સન્મુખ
પાલતુ રૂપકડા શ્વાનની ઝાલર ઝાલીને
રુમઝુમતો રુમઝુમતો તું
નિકટ આવે ઘડીક
પાછો વળે ઘડીક.
હું નરી નિશ્ચલ.
તારી તરલ લીલા નિહાળું
ક્ષણે ક્ષણે નવતા ધારતા રૂપવૈભવને માણું
તું આવી પહોંચે અચાનક
હણહણતા ધસમસતા
સાત સાત શ્વેત અશ્વોની સવારી પર.
ચહું
રહું નિતાંત અડોલ
તારી એ ન્યારી છટા મંત્રમુગ્ધ કરે મને
ધરાર આમંત્રે મને
અવિચલ ચરણોને હલબલાવી મૂકે એ.
સમયની રેત ત્વરિત વેગે
સર સર સરતી અનુભવું છું.
ઊંડી ઊતરું છું, પણ ઓગળતી નથી.
હાથ બીડીં દઉં છું
અસ્તિત્વને અડોલ રાખવાના વ્યાયામમાં વ્યસ્ત છું.
કિંતુ
મનમોહક કેશવાળીને માથોડું ઉછાળતો
ઘૂગ્ધૂના સિંહનાદથી
આકાશના ઘુમ્મટને ગજાવતો
તું
પ્રબળ ગતિએ છલાંગ મારે છે.
અને…
મારી જાણ બહાર જ
આપાદશીર્ષ વીંટળાઈ વળે છે મને.
સમાવી લે છે અતલ ઊંડાણે
હવે –
હું હું નથી રહેતી
નથી રહેતી ધરતી પરનો જીવ.
બહાર નીકળું
બની મત્સ્યગંધા.
– દક્ષા વ્યાસ
આજે આ મઝાનું વૃક્ષકાવ્યોનું ગુચ્છ … અને હા, સાથે ગુંજનભાઇનો એક શેર પણ યાદ આવી ગયો તો એ પણ મમળાવી લઇએ..!!
છાંયડામાં બેસવાનો Tax જ્યારે માંગશે,
વૃક્ષ મૂડીવાદ શું છે, વિશ્વને સમજાવશે.
– ગુંજન ગાંધી
માત્ર વૃક્ષો જ નહીં
સાથે
છાંયડો પણ કપાય છે.
*
પલંગ
ઉપર સૂઉં છું
ને
એક વૃક્ષ
સતત ઊડાઊડ કરે છે
મારી આસપાસ
ઉપર-નીચે.
*
ચોમાસું ક્યારે ?
એ જાણવા
વૃક્ષો પંચાંગ નથી જોતાં.
*
દોસ્ત,
ભીંતનું અને વૃક્ષનું
તૂટી પડવું
એકસરખું નથી.
*
વૃક્ષને
જ્યારે પ્રથમ ફળ
બેસે છે ત્યારે
સીમ આખી ઊજવે છે
ઉત્સવ.
– ધૂની માંડલિયા
ઘેટું નદીએ પાણી પીતું હતું.
ક્યાંકથી વરુ
એની બાજુમાં આવીને ઊભું.
અને પાણી પીવા લાગ્યું.
ઘેટું દમામથી કહે :
‘જરા છેટું રહે છેટું
તારું એઠું પાણી પીને મારું મોઢું ગંધાવા માંડશે.’
વરુ હેબકાઈ ગયું.
એણે જોયું કે
ધ્રૂજવાની વાત તો બાજુએ રહી
ઘેટું ટટાર ડોક, ટટાર ટાંગ, ટટાર પુચ્છ,
લાલ આંખે એની તરફ તાકતું હતું.
વરુએ આંખ ઉઘાડબંધ કરી
પણ કોઈ ફેર પડ્યો બહીં
ઘેટાને જુએ ને વાઘ દેખાય.
ટટાર ઘેટાની બાજુમાં
વરુએ ગરીબ ઘેટું બની પાણી પીધે રાખ્યું.
– ચંદ્રકાન્ત ટોપીવાળા
માણસ નામે નબળું પ્રાણી,
એની ઊંઘ એને ઘણી વહાલી !
તમે અચાનક એને ઢંઢોળો તો
ક્રોધથી ગાંડોતૂર થઈ
ક્રોસ ઉપર તમને લટકાવે નહીં તો શું કરે ?
અથવા
હાથમાં જો બંદૂક આવે તો શું તમને જતા કરે ?
તમે તો સર્વજ્ઞાની –
આટલું પણ ન જાણ્યું કે
કાચી ઊંઘમાંથી કોઈને જગાડાય નહીં ?
– વિપિન પરીખ
