આજે મને પહેલીવાર સમજાયું કે ગોઠવણ એટલે શું ?
રંગરોગાન વગરના સંબંધનો ચહેરો
પહેલીવાર ધોધમાર અજવાળામાં
આંખ સામે ખૂલી ગયો !
તું… જાણે સામે કિનારે,
અને, તારી આસપાસ નાચતી
નિર્વસ્ત્ર હકીકતોની ભૂતાવળ…
… આ કિનારે એકલી-અટૂલી હું.
મારા ખિસ્સામાં, મારી અપેક્ષાઓ
અધિકારોનું ચૂંથાયેલું લિસ્ટ…
કહેલા-ન કહેલા,
માની લીધેલા શબ્દોના, લીરેલીરા !
આંખમાં રેતી ને હોઠ પર ઝાંઝવા,
આપણી વચ્ચેના પુલને
ફૂરચેફૂરચા થઈ ઉડી જતો જોઈ રહ્યા છીએ
આપણે બંને – અસહાય !
– કાજલ ઓઝા-વૈદ્ય
કાજલબેન જ્યારે ‘સિલ્બર જ્યુબિલી’ લઇને અહિં બે એરિયામાં આવ્યા હતા ત્યારે મહેન્દ્રઅંકલના ઘરે કાજલબેનને પહેલીવાર રૂબરૂમાં મળવાનું થયું! એ જ સાંજે એમણે ભેગા થયેલા મિત્રોને આ કવિતા સંભળાવી હતી..!! ત્યારથી ઘણી જ ગમી ગયેલી કવિતા – આજે તમે પણ સાંભળો .. તરબોળ થઇ જશો એની ગેરંટી..!!
કોઈ કહે કે શ્વાસ છે, કોઈ સુગંધનું આપે નામ,
તારી પાછળ વહેતુ મારા સપનાઓનું આખું ગામ.
સપનાઓનાં ગામને કાંઠે સાત રંગની નદી વહે છે,
તારા મારા હોવાની એક અધૂરી વાત કહે છે;
સાત રંગને સાથે લઈને સ્પર્શે તારું નામ,
તારી પાછળ વહેતુ મારા સપનાઓનું આખું ગામ.
એક સાંજની ડેલી ખખડે, સાત સૂરની બારી ઉઘડે,
બારીમાંથી ભાગે છટકી, એક સૂંવાળી રાત;
રાતને હૈયે ધબકે છે કોઈ ભીની ભીની વાત,
વાત વાતમાં મહેંકી ઉઠતું એક જ તારું નામ,
તારી પાછળ વહેતું મારા સપનાઓનું આખું ગામ.
કોઈ અટુલા વડને છાંયે બબ્બે નમણી આંખ ઊભી છે,
તારી સાથે ગાળેલી એક આખેઆખી રાત ઊભી છે,
રાત પડે ને શમણા ડોલે, સ્મરણોની પોટલીઓ ખોલે,
ખુલી ગયેલી આંખોમાં પણ ઝળકે તારું નામ,
તારી પાછળ વહેતું મારા સપનાઓનું આખું ગામ.
– કાજલ ઓઝા વૈદ્ય
મેં સૂરજમુખી માગવા માટે
ડરતાં ડરતાં લંબાવેલા હાથમાં
તેં
આખેઆખો સૂરજ મૂકી દીધો છે !
વેંત જેટલી જગ્યા માગી હતે – મેં,
તારી અંદર – ક્યાંક – કોઈક ખૂણે
અને તેં –
મને ઘસડીને, તારી રગરગમાં વહેતી કરી નાખી છે.
પાંખ ફફડાવવા જેટલા અવકાશની માગણીના બદલામાં
ગણતરીના શ્વાસ ઉછીના માગ્યા હતા મેં તો
ને તું ?
બ્ર્હ્માંડ લઇ આવ્યો, તારા બાહુપાશમાં !
બે સ્મિત – ચાર ખુશીની પળો ચાહી હતી મેં તો –
માત્ર
ને તેં ?
‘સુખ’નો ઢગલો કરી દીધો – મારા ખોળામાં,
તું ક્યાં હતો ?
તું કેમ મને વહેલો ન મળ્યો ?
– કાજલ ઓઝા-વૈદ્ય
લયસ્તરો પર કાજલબેનની એક કવિતા, અને સાથે વિવેકની વાત વાંચી ત્યારની તાલાવેલી હતી કે એ ‘શેષ-યાત્રા’ મારા હાથમાં ક્યારે આવે? આખરે એ મળી, અને બે દિવસ પહેલા ઓફિસમાં અડધા કલાકના lunch break માં વાંચવા હાથમાં લીધી તો વાંચતા વાંચતા દોઢ કલાક ક્યાં થઇ ગયો એ ખબર ના પડી.. પાછુ કામ શરૂ કરવું પણ એટલું જ અઘરું લાગ્યું..! પણ જ્યાં વાંચવાનું અટક્યું છે – ત્યાંથી ફરી શરૂ કરવાની જાણે બીક લાગે છે.. કાજલબેનના શબ્દો સાથેનો મારો પહેલો પરિચય ‘યોગ-વિયોગ’ દ્વારા.. પણ પછી કૃષ્ણાયન, તારા વિનાના શહેરમાં.. એક સાંજને સરનામે… એમના શબ્દોએ હંમેશા મને જકડી રાખી છે. પણ વિવેકે લયસ્તરો પર કહ્યું હતું એમ – ‘શેષ યાત્રા’ પાને પાને દઝાડે છે. કવિ લખે છે…
મારા જીવતાં જ મારું શ્રાધ્ધ કર્યું તે
ને છતાં
અતૃપ્તિ ખુલાસા માગતી ભટકે
જર્જરિત સંબંધોના ખંડિયેરોમાં.. આજ લગી.
આ ‘શેષ-યાત્રા’ માં કંઈક એવું છે જે દરેક શબ્દ લાગણીઓને જડમૂળથી હચમચાવી દે એવો હોવા છતાં તમને એમાંથી છૂટવા ન દે…
માણીએ કાજલ ઓઝા-વૈદ્યની શેષયાત્રાની એક કવિતા.. એક CPA (Certified Public Accountant) હોવાને નાતે પણ કદાચ કવિતામાં આવતા જમા-ઉધાર અને માંડી વાળવાની વાત ને લીધે આ કવિતા મને થોડી વધારે પોતીકી લાગે 🙂 !
એમણે કોઇ કવિતાને શિર્ષક નથી આપ્યું, એટલે વિવેકની જેમ મેં પણ એ જગ્યા ખાલી જ રાખી છે..!
*****
આથમતી સાંજે
એક
જૂની ખાતાવહી લાગી હાથ.
એકલતાનો હિસાબ
કાઢતાં મળ્યાં ફેરા સાત.
સંબંધો બધા જ ઉધાર,
જમા માત્ર ઉઝરડા !
આંસુનું ચક્રવૃધ્ધિ વ્યાજ
ને,
વાયદા બધા માંડી વાળેલા,
સપનાં વિશે વિગત નથી ખાસ.
આટલું જોયું માંડ,
ત્યાં ખૂટવા આવ્યો ઉજાસ.
ઝળઝળિયાં આવીને પાંપણે ટિંગાયા,
કહે છે, અમે તો કાયમના માગણ.
વિતેલાં વષો પણ ડોકાવા લાગ્યાં,
ને
ભીંજાયા ચોપડાના કાગળ.
અંધારૂં હળવેથી ઓરડામાં ઊતર્યું
ને સાચવી રહીને બધું લૂછ્યું –
આખીય રાત પછી આંખો મીંચાય કંઈ ?
પડખાં બદલતાં મેં પૂંછ્યું –
…કોણે લખેલી આ કોરી કિતાબ છે ?
…કેટલા જન્મોનો આ બાકી હિસાબ છે ?
(સાંજને ઉંબર આવ…. Photo from Flickr)
* * * * * * *
સાંજને ઉંબર આવ,
આપણે રમીએ થોડું અંગત-અંગત.
પોતપોતાનાં મહોરાં ચીરી
માણી જોઈએ સાચી સંગત.
તું ડરવાનું છોડી દે
હું ભાંગી નાખું ભ્રમ બધાયે.
છલનો ઢાંકપિછોડો છોડી,
અપેક્ષાઓનાં બંધન તોડી,
અવલંબનનો અર્થ શોધીએ!
ગઈ તે ક્ષણને વીસરી જઈને
વિશ્વાસની વ્યાખ્યા ફરીથી લખીએ.
જૂનાં નામ હું ભૂંસી નાખું.
લીટા બધા લૂછી નાખું.
કોરો કડકડતો કાગળ લઈએ,
એક-બીજાની સાથે રહીને,
નવી જ કોઈ રચના કરીએ.
તૂટેલા-ફૂટેલા ટુકડા,
કોઈક કાળા-કોઈક ઊજળા
એક પેટીમાં મૂકી દઈને
ઊંડી ઊંડી નામ વિનાની એક નદીમાં વહેવા દઈએ.
સાંજને ઉંબર આવ,
આપણે રમીએ થોડું અંગત અંગત…..
(ઝૂરતો ખાલીપો…. Death Valley, California – Aug 28, 2008)
* * * * *
તારી આંખોમાં તું ડૂબ હવે, ધીમેથી
બીજાની આંખોમાં તરવાનું છોડ.
વાયદાનાં ફૂલોની મોસમ તો વીતી ગઇ
વગડે વગડે હવે ફરવાનું છોડ.
તારી આંખોમાં ભલે ખાલીપો ઝૂરતો
બીજાની રાતોને ભરવાનું છોડ.
તારી હથેળીમાં ચડવા દે રંગ કોઇ
મુઠ્ઠીની રેત જેમ સરવાનું છોડ.
પગલાંની છાપ હવે ક્યાંય નથી પડવાની
છોડ બધું, નીકળી જા… ડરવાનું છોડ.
એની સુગંધે ક્યાં લગી જીવીશ તું?
એક એક શ્વાસ માટે મરવાનું છોડ.
તારી ભીતર આખો ઝાકળનો દેશ છે
તડકાના ટુકડા સંઘરવાનું છોડ.
તારી ભીનાશ એની સમજણની બહાર છે
રૂંવે રૂંવેથી નીતરવાનું છોડ.
બાવળ તો બાવળ ને થોરડું તો થોરડું
જાણી લે, ફૂલ નથી – ખરવાનું છોડ.
બીજાથી જુદો, પણ એય નર્યો માણસ છે
માગવા-તરફડવા-કરગરવાનું છોડ.
કોણે કીધું કે તને કોઇ નથી ઝંખતુ – ચાહતું
એક પછી એક સાપ ડંખવાનું છોડ.
આજે એક નાનકડુ સંકલિત… કોઇ વિષય વગર… બસ એમ જ, મને ગમેલા થોડા શેર એક સાથે… ગમશે ને દોસ્તો ? 🙂
દિલ મહીં તુજ ધ્યાન વિણ બીજું કશું પણ હોય શું ?
રાધિકાને ક્હાન વિણ બીજું કશું પણ હોય શું ?
– અગમ પાલનપુરી
હેમ છું મિત્રો કસોટી જોઇને વિહવળ નથી
પારખી લેજો મને સો વાર હું પિત્તળ નથી.
– અઝીઝ કાદરી
એટલે કરતો નથી એની દવા
ઘાવ દિલમાં તેં કરેલા હોય છે.
– અઝીઝ ટંકારવી
ભીંત ઉપર મોર ચીતરો તો ભલે
ત્યાં ટહુકા ટાંગવાનું વ્યર્થ છે.
સાવ નિર્મમ ના કહે ‘ગુડ બાય’ તું
ગુજરાતીમાં ‘આવજો’ બોલાય છે.
તું મને પાલવનું ઇંગ્લિશ પૂછ મા
અહીંયા આંસુ ટિસ્યુથી લૂછાય છે.
– અદમ ટંકારવી
સરનામું બધે મારું હું તો પૂછતો હતો
છોડી ગયા છે લોકો તારા દ્વાર પર મને.
સ્વપ્નમાં પણ જે કદી આવ્યા નહિ
ઉમ્રભર યાદ આવશે નહોતી ખબર !
– અદી મિર્ઝા
ના, નહીં પહોચી શકું તારા સુધી,
ઉંબરો, પરસાળ જેવુ હોય તો…
– અંકિત ત્રિવેદી
ઘવાયો છે અહં સૂરજનો કેવળ એ જ બીના પર,
રઝળતા આદમીએ ભરબપોરે ચાંદની માંગી !
– અંજુમ ઉઝયાનવી
છે સુગંધોનો ખજાનો ક્યાંક તારા ભીતરે
પુષ્પના વિન્યાસ પાસે ખંડણી ઉઘરાવ મા.
તરસને બંધ બેસે એમ જળ તું શોધતો હો તો
તને ટીપું નહીં મળશે, બધા શ્રાવણ તપાસી લે.
-અશરફ ડબાવાલા
ટહુકાઓનું તો ઠીક બધે વિસ્તરી ગયા
છોડી તને વિહગ ! પીંછાં કરગર્યા કરે.
– આશ્લેશ ત્રિવેદી
તારી ભીતર આખો ઝાકળનો દેશ
તડકાના ટુકડા સંઘરવાનું છોડ
– કાજલ ઓઝા
મારા હ્રદયમાં કો’કના પગરવની આસ છે
વાતાવરણમાં એટલે આવો ઉજાસ છે.
– કાસમ પટેલ
શંકરની જેમ નાગને મફલર કરી શકો
પણ ઝેર પી જવાનું જિગર ક્યાંથી લાવો ?
હું જ અંધારાના ડરથી આંખ ના ખોલી શક્યો
એક સળગતી મીણબત્તી રાતભર સામે હતી.
પહેલાં જેવો પ્યારનો માણસ નથી
આ જગતમાં ક્યારનો માણસ નથી
તું ડગ ભરવાની હિંમત કર, ઊતરતા ઢાળ જેવો છું
મનાવી લે મને, હું સાવ નાના બાળ જેવો છું.
– ખલીલ ધનતેજવી
કેવા શુકનમાં પર્વતે આપી હશે વિદાય,
નિજ ઘરથી નીકળી નદી પાછી વળી નથી.
શ્રદ્ધાનો હો વિષય તો પુરાવાની શી જરૂર?
કુરઆનમાં તો ક્યાંય પયમ્બરની સહી નથી.
– જલન માતરી
શું કરૂં તારી અઢાર અક્ષૌહિણી ?
તું નથી એજ જંગ છે મારી ભીતર.
હું નવી દુનિયામાં જન્મેલી ગઝલ,
કાફિયા સૌ તંગ છે મારી ભીતર.
– વિવેક મનહર ટેલર
ગુફ્તગૂમાં રાત ઓગળતી રહી;
ને શમાઓ સ્પર્શની બળતી રહી.
વૃક્ષની ડાળેથી ટહુકાઓ ગયા,
પાનખરની પાંખ સળવળતી રહી.
– મનહરલાલ ચોક્સી
