Category Archives: મકરંદ દવે

લા-પરવા – મકરન્દ દવે

કોક દિન ઈદ અને કોક દિન રોજા
ઊછળે ને પડે નીચે જિંદગીનાં મોજાં.

કાંઈ અફસોસ નહિ કાંઈ નહિ ફિકર,
કોઈ ચીજ તણી નહિ જિંદગીમાં જિકર,
આવે ને જાય એના વેઠવા શા બોજા ?
કોક દિન ઈદ અને કોક દિન રોજા.

માન મળે, મળે ધનધાન, મળે સત્તા,
પાન ચાવી બીજી પળે ખાવા પડે ખત્તા,
વાહ ભાખે કોઈ રૂડી આંખે વેશ ભાળી,
આહ નાખે કોઈ ભૂંડી મોઢે મેશ ઢાળી,
રામ મારો રૂદે હસે રંગ નહિ દૂજા
કોક દિન ઈદ અને કોક દિન રોજા.

હાલ્યા કરે દુનિયાની વણજાર ગાંડી,
કોણ બેઠું રહે એની સામે મીટ માંડી ?
દૂધ મળે વાટમાં કે મળે ઝેર પીવા
આપણા તો થિર બળે આતમાના દીવા.

લાંબી લાંબી લેખણે ત્યાં નોંધાવી શી યાદી
બેય કોરે આપી જવી મુબારકબાદી,
ઘેલાં ભલે ઘૂઘવે આ જિંદગીનાં મોજાં
આવો તમો ઈદ અને આવો તમે રોજા.

– મકરંદ દવે

(આભાર – રીડગુજરાતી.કોમ)

પ્રભુએ બંધાવ્યું મારુ પારણું – મકરંદ દવે

ગઇકાલે સવારથી બસ આ ને આ જ ગીત યાદ આવ્યે જાય છે..! એક ખૂબ જ વ્હાલી સખીને ત્યાં ‘વ્હાલનો દરિયો’ આવ્યો..! અને આજે એની એક નાનકડી ઝલક જોવા મળી, તો એ ફોટા પરથી નજર ના હટે.. ખરેખર જાણે નભથી પધારેલી નાનીશી તારલી..!

તો મને થયું – એ જ ‘ખુશી’ માં – તમને પણ આ મઝાનું ગીત ફરી એકવાર સંભળાવી દઉં..! ગમશે ને? 🙂

————————

Posted on : March 8, 2009

આજે 8th March – International Women’s Day..! અને એક સ્ત્રીના અલગ-અલગ સ્વરૂપોમાં સૌથી વ્હાલું – અને દરેક સ્ત્રીના જીવનની પ્રથમ ભૂમિકા એટલે – દીકરી..!

આમ તો દીકરી વિષે સાહિત્યમાં – કવિતાઓમાં ઘણું લખાયું છે, લખાતું રહેશે… (કદાચ દીકરાઓ એટલા નસીબનાર નથી એ બાબતમાં !! 🙂 ) કન્યા વિદાયની વેદનાના પણ કેટલાય ગીતો/કવિતાઓ મેં સાંભળ્યા/વાંચ્યા છે..! પરંતુ – આજે સાંભળીએ મકરંદ દવેની કલમે લખાયેલું આ દીકરીની વધામણીનું ગીત..! ગમશે ને? Happy Women’s Day to everyone…!! 🙂

સ્વર : અમર ભટ્ટ, ગાર્ગી વોરા
સંગીત : અમર ભટ્ટ

.

પ્રભુએ બંધાવ્યું મારુ પારણું રે લોલ,
પારણીયે ઝૂલે ઝીણી જ્યોત રે,
અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

નભથી પધારી મારી તારલી રે લોલ,
અંગે તે વ્હાલ ઓતપ્રોત રે,
અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

લેજો રે લોક એનાં વારણા રે લોલ,
પુત્રી તો આપણી પુનાઈ રે,
અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

ઓસરિયે, આંગણિયે, ચોકમાં રે લોલ,
વેણીના ફૂલની વધાઈ રે,
અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

ગૌરીનાં ગીતની એ ગુલછડી રે લોલ,
દુર્ગાના કંઠનો હુંકાર રે,
અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

બાપુની ઢાલ બને દિકરો રે લોલ,
કન્યા તો તેજની કટાર રે,
અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

ઉગમણૅ પ્હોર રતન આંખનું રે લોલ,
આથમણી સાંજે અજવાસ રે,
અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

રમતી રાખો રે એની રાગિણી રે લોલ,
આભથી ઊંચેરો એનો રાસ રે,
અદકા અજવાળા એની આંખમાં રે લોલ.

– મકરંદ દવે

મારી ગઝલમાં – મકરંદ દવે

અમરભાઈ પાસે કવિ શ્રી મકરંદ દવેના આ અને બીજા સ્વરાંકનો સાંભળવાની અમૂલ્ય તક અમદાવાદીઓને -આવતી ૧૮મી ડિસેમ્બરે મળશે – એની માહિતી માટે અહીંયા ક્લિક કરો:

કાવ્યસંગીતશ્રેણી : કવિ શ્રી મકરન્દ દવેના કાવ્યોની અમર ભટ્ટ દ્વારા પ્રસ્તુતિ : 18 December – Ahmedabad

એક ગઝલ ગાન સ્વરૂપે –
‘અનાદિ મથામણ છે મારી ગઝલમાં
નશીલું નિવારણ છે મારી ગઝલમાં

ઓછા ગવાતા રાગ સાલગ વરાલી તોડી પર આધારિત આ ગઝલમાં શ્રી પ્રદીપ બારોટની સરોદની સંગત પણ માણો.

https://youtu.be/rBhDZxIzag8

સ્વર – સ્વરાંકન : અમર ભટ્ટ
આલ્બમ : શબ્દનો સ્વરાભિષેક

.

અનાદિ મથામણ છે મારી ગઝલમાં,
નશીલું નિવારણ છે મારી ગઝલમાં.

અનામીની થાપણ છે મારી ગઝલમાં,
અભાગીનું ખાંપણ છે મારી ગઝલમાં.

ઉઘાડા ગગનનો શિરે આશરો છે,
ને ધરતીનું ધાવણ છે મારી ગઝલમાં.

નથી જેની માસૂમ નજર નંદવાણી,
કુંવારું એ કામણ છે મારી ગઝલમાં.

તમારી જ ભીતર બિરાજે છે તેની,
ભવોની ભલામણ છે મારી ગઝલમાં.

ફરી દિલની પાંખો ફડફડશે સુણીને,
કંઈ એવું કારણ છે મારી ગઝલમાં.

– મકરંદ દવે

ફૂલ તો એની ફોરમ ઢાળી રાજી – મકરન્દ દવે

ફૂલ તો એની
ફોરમ ઢાળી રાજી.

વાયરો ક્યાં જઇ ગંધ વખાણે,
ફૂલ તો એનું કાંઇ ન જાણે,
ભમરા પૂછે ભેદ તો લળી
મૂંગું મરતું લાજી.

ફૂલ તો એની ફોરમ ઢાળી રાજી.

એક ખૂણે આ આયખું નાનું,
કેવું વીતી જાય મજાનું !
કોઇનું નહીં ફરિયાદીને
કોઇનું નહીં કાજી !
ફૂલ તો એની ફોરમ ઢાળી રાજી.

એનું નિજના રંગમાં રાતું,
ખુશ્બૂભર્યું એકલું ખાતું,
મસળી નાખે કોઇ તો સામે,
મહેક દે તાજી તાજી.
ફૂલ તો એની ફોરમ ઢાળી રાજી.

આ મોજ ચલી – મકરંદ દવે

(આ મોજ ચલી … Fort Bragg, CA – Nov 2008)

* * * * *

આ મોજ ચલી જે દરિયાની તે મારગની મુહતાજ નથી,
એ કેમ ઉછળશે કાંઠા પર એનો કોઈ અંદાજ નથી.

ઓ દોસ્ત, વહેતા જીવનની આ કોણ સિતાર સુણાવે છે?
આ બેઠો છે ક્યાં બજવૈયો? કૈં સૂર નથી કૈં સાજ નથી.

હા, બે’ક ઘડી એ નયનોમાં જોઈ છે એવી એક છબી,
ઝબકારે એક જ જાણી છે, જ્યાં કાલ નથી કે આજ નથી.

હરરોજ હજારો ગફલતમાં હું ભૂલી જાઉં તને, પ્રીતમ!
ને એમ છતાં એવું શું છે જે પ્રીતમ તારે કાજ નથી?

આ નૂર વિહોણી દુનિયામાં મેં એક જ નૂર સદા દીઠું,
એક પંખી ટહુકી ઊઠ્યું તો લાગ્યું કે તું નારાજ નથી.

આ આગ કટોરી ફૂલોની પરદા ખોલી પોકાર કરે,
ઓ દેખ નમાઝી, નેન ભરી! જ્યાં લગની છે ત્યાં લાજ નથી.

આવવાનું કહી ગયા છે એ બધું મેલી, છતાં – મકરંદ દવે

આવવાનું કહી ગયા છે એ બધું મેલી, છતાં –
તોરણો છે, સાથિયા છે, ખુલ્લી છે ડેલી, છતાં –

ઇષ્ટદેવ તણી છબી રાખે તિજોરીની કને
સહુ કહે છે, એમની ભક્તિ ઘણી ઘેલી, છતાં –

વાહ સત્તા, વાહ સાહેબી, સલામો, શું કહું?
એમણે ગાંધીની વાતો ખૂબ ગજવેલી છતાં –

કેટલા વિશ્વાસથી મેં પ્રેમને પીધા કર્યો
પ્રેમમાં વિશ્વાસની વાણી હતી છેલ્લી, છતાં –

આજ તો કહેવા તુ દે, બસ આજ તું રોકીશ મા
બે’ક આંસુડા ગયા કયાં? હેતની હેલી, છતાં –

એ જ મીના, એ જ મય, એ જામ સામે આ રહ્યાં
પણ હજી સળગે ‘તલપ’ જે તલપ બુઝેલી, છતાં –

એટલી તો છે ખબર, એ જ અહિ દુનિયા મહીં
ને વળી છે એ જ દુખિયારાં તણો બેલી, છતાં –

અમે રે સૂકું રૂનું પૂમડું – મકરંદ દવે

સંગીત : અજીત શેઠ

Photo by dumbskull

.

અમે રે સૂકું રૂનું પૂમડું,
તમે અત્તર રંગીલા રસદાર;
તરબોળી દ્યો ને તારેતારને,
વીંધો અમને વ્હાલા, આરંપાર:
આવો, રે આવો હો જીવણ, આમના.

અમે રે, સૂના ઘરનું જાળિયું,
તમે તાતા તેજના અવતાર;
ભેદીને ભીડેલા ભોગળ-આગળા,
ભરો લખ લખ અદીઠા અંબાર:
આવો, રે આવો હો જીવણ, આમના.

અમે રે ઊધઈખાધું ઈધણું,
તમે ધગધગ ધૂણીના અંગાર;
પડેપડ પ્રજાળો વ્હાલા, વેગથી,
આપો અમને અગનના શણગાર:
આવો, રે આવો હો જીવણ, આમના.

તેજની સવારી – મકરન્દ દવે

સ્વરાંકન-સ્વર: મૈધિશ વૈદ્ય

.

Peelak

( સ્વર્ણ પીળક યાને યુરેસિઅન ગોલ્ડન ઓરિઓલ….  ) 

પંખીના ટહુકાનું તોરણ બાંધે છે કોઇ
ઊગતી પરોઢને બારણે…
આ તેજની સવારી કોને કારણે ?

નાનકડા માળામાં પોઢેલા કંઠ, તારે
આભના સંબંધનો સૂર ?
એકાદો તાર જરા ઢીલો પડે તો થાય
આખું બ્રહ્માંડ ચૂર ચૂર ;

એવી ગૂંથેલ અહીં સાચની સગાઇ
એક તારાથી પંખીને પારણે…
આ તેજની સવારી કોને કારણે ?

પંખીના ટહુકાની પ્યાલીમાં પીઉં આજ
ઊગતી સૂરજની લાલી
કોણ જાણે કેમ, એવું સારું લાગે છે, મારે
અંગ અંગ ખેલતી ખુશાલી,

આદિ-અનાદિનો ઝૂલે આનંદ કોઇ
ભૂલ્યા-ભુલાયા સંભારણે…
આ તેજની સવારી કોને કારણે ?

ગમતાંનો કરીએ ગુલાલ – મકરન્દ દવે

આજનું આ ગીત – ગુજરાતી બ્લોગજગતને આટલું ધબકતું અને મહેકતું રાખવા પાછળ જેમની મહેનત, સમય લગન અને લાગણીઓ છે, એ દરેક ગુજરાતીને…

untitled

.

ગમતું મળે તો અલ્યા, ગૂંજે ન ભરીયે
ને ગમતાંનો કરીએ ગુલાલ.

આડા દે આંક એ તો ઓશિયાળી આંગળી,
પંડમાં સમાય એવી પ્રીતિ તો પાંગળી,
સમદરની લ્હેર લાખ સૂણી ક્યાંય સાંકળી?
ખાડા ખાબોચિયાને બાંધી બેસાય, આ તો વરસે ગગનભરી વ્હાલ.
ગમતાંનો કરીએ ગુલાલ.

ગાંઠે ગરથ બાંધી ખાટી શું જિંદગી ?
સરીસરી જાય એને સાચવશે કયાં લગી?
આવે તે આપ કરી પળમાં પસંદગી,
મુઠ્ઠીમાં રાખતાં તો માટીની પાંદડી ને વેર્યે ફોરમનો ફાલ.
ગમતાંનો કરીએ ગુલાલ.

આવે મળ્યું તે દઈશ આંસુડે ધોઈને,
ઝાઝેરું જાળવ્યું તે વ્હાલેરું ખોઈને,
આજ પ્રાણ જાગે તો પૂછવું શું કોઈને?
માધવ વેચતી વ્રજનારી સંગ તારાં રણકી ઊઠે કરતાલ !
ગમતાંનો કરીએ ગુલાલ.

ગમતું મળે તો અલ્યા, ગૂંજે ન ભરીયે
ને ગમતાંનો કરીએ ગુલાલ.

———————————–

ગમતું મળે તો અલ્યા ગુંજે ના ભરીએ, ગમતાંનો કરીએ ગુલાલ.
આ આપણી સંસ્કૃતિનું લાક્ષણિક ગીત છે. આપણે હંમેશા આપવામાં માનીએ છીએ, વહેંચવામાં માનીએ છીએ. ઘરે સારું અન્ન રાંધ્યું તો પડોશીને ત્યાં વાડકી ભરીને જાય જ, ખેતરમાં દાણા પાક્યા તો પ્રસાદરૂપે વહેંચીએ, ગુંજે ભરવાની વાત જ નથી હોતી!

૧. આડા દે આંક એ તો ઓશિયાળી આંગળી, પંડમાં સમાય એવી પ્રીતિ તો પાંગળી; સમદરની લ્હેર લાખ સુણી ક્યાંય સાંકળી?
ખાડાખાબોચિયાને બાંધી બેસાય, આ તો વરસે ગગનભરી વ્હાલ!
મા સંસ્કૃતિને બચાવવાની હાકલ પડી હોય ત્યારે શૂરવીરની ગોરાંદેનો હાથ એને ગળે વીંટળાઈઈ ક સાંકળ બની જાય કે એ હાથથી પતિના મસ્તકની પૂજા થાય અને યુદ્ધામાં પ્રયાણ કરવા પ્રેરે? પોતાના પ્રિયતમને પંડમાં જ બાંધી રાખે એ પ્રીતિ તો પાંગળી જ કહેવાય. સમુદ્રની લહેરો બધે ફેલાવામાં જ સાર્થક બને છે, એ ક્યારેય સાંકળે બંધાતી નથી. ખાડાખાબોચિયાને એમની સરહદોનાં બંધન છે, સમુદ્રનાં પાણી તો અત્ર તત્ર સર્વત્ર વ્હાલનાં વાદળ બની વરસે છે.

૨. ગાંઠે ગરથ બાંધી ખાટી શું જીંદગી? સરી સરી જાય એને સાચવશે ક્યાં લગી? આવે તે આપ કરી પળમાં પસંદગી.
પુઠ્ઠીમાં રાખતાં તો માટીની પાંદડી ને વેર્યે ફોરમનો ફાલ.
જીંદગીના રસને, ખુશીઓને આપણે મમતા અને અહંકારના વસ્ત્રમાં બાંધી રાખીએ તો એ ક્યાં સુધી સચવાશે? અને સચવાય તોયે એ કેવો ખાટો થઈ જશે? એનાં કરતાં તો જે તારા આંગણે આવે એને પળવારમાં જ, કાંઈ લાંબુ વિચાર્યા વિના આપી દઈએ તો એની મજા છે. ફૂલને મુઠ્ઠીમાં દબાવી રાખતાં તો આખરે આપણા મડદાની સાથે એ ફૂલની પાંદડીઓ પણ માટીની બની જાય છે, પણ જો એ ફૂલની પાંદડીઑને ચારેબાજુ વેરી દઈએ તો ફોરમનો ફાલ બની જાય છે.

૩. આવી મળ્યું છે તે દઈશ આંસુડે ધોઈને, ઝાઝેરું જાળવ્યું તે વ્હેલેરું ખોઈને, આજ પ્રાણ જાગે તો પૂછવું શું કોઈને?
માધવ વેચંતી વ્રજનારીની સંગ તારા રણકી ઊઠે કરતાલ!
લાગણીની અભિવ્યક્તિ વાણીથી, કૃતિથી, સ્પર્શથી, નજરથી થઈશકે, પણ અભિવ્યક્તિની ચરમ સીમા એટલે આંસુ. કવી આવી મળ્યું એને આંસુડે ધોઈને આપવાની વાત કરે છે, જે આપવું છે એ મારે મારા ભાવાશ્રુથી ધોઈને આપવું છે, ભાવપુર્વક આપવું છે. અહી “ભાવ એટલે અહંકેન્દ્રિતતા છોડીને કોઈના થઈ જવું” એ ભાવની વાત છે. જન્મોજન્માંતરથી સંવર્ધન કરેલા ભાવને જ્યારે પ્રાણ જાગે ત્યારે વ્હેલેરી તકે ખોઈ દેવામાં આનંદ છે. આવી નિસ્વાર્થતા આવે ત્યારે, જેમ દરેક વ્રજનારીની સાથે માધવ રાસ રમે છે તેમ, આપણને પણ માધવ એના ખોળે લે છે.