વર્ષોથી ટહુકો પર ગૂંજતી આ ગઝલ – આજે એક વધારાના બોનસ સાથે ફરી એકવાર… સ્વરકારો પાસેથી આ સ્વરાંકન વિષેની મઝાની વાતચીત સાથે…!!
આખી ગઝલ નીચે સાંભળો, અને સાથે ગઝલમાં આવતા ‘ગપોડી’ ચંદ્રની વાત પણ વાંચો!
**************
Posted on August 6, 2010
થોડા દિવસ પહેલા લયસ્તરો પર લટાર મારતા મારતા આ ગઝલ પર પહોંચી – અને એક મઝેદાર વાત વાંચવા મળી – તો મને થયું ચલો, તમારી સાથે આ ગઝલ અને એ વાત વહેંચી લઉં – એ પણ શ્યામલ-સૌમિલના સ્વરાંકનના બોનસ સાથે 🙂
ધવલભાઇએ લયસ્તરો પર આ ગઝલ સાથે એના ચંદ્રવાળા શેર માટે કંઇક આવી note મૂકી’તી – “ચંદ્ર તો ગપોડી છે – એ શેર મનને ગમી જાય એવો શેર છે પણ એનો બૃહદ અર્થ મને સમજાતો નથી.”
આ વાત તો કવિ શ્રી ઉદ્દયનભાઇએ કંઇક આવો જવાબ આપ્યો : The moon makes a false claim that the world is silvery. Walter de la Mare says,
`Slowly,silently,now the moon
Walks the night on her silver shoon
This way and that she peers and sees
Silver fruit upon silver trees!`
સ્વર-સંગીત : શ્યામલ-સૌમિલ મુનશી
.
કઈ તરકીબથી પથ્થરની કેદ તોડી છે ?
કૂંપળની પાસે શું કુમળી કોઈ હથોડી છે ?
તમારે સાંજને સામે કિનારે જાવું હો,
તો વાતચીતની હલ્લેસાં-સભર હોડી છે.
સમસ્ત સૃષ્ટિ રજત બન્યાનો દાવો છે,
હું નથી માનતો; આ ચંદ્ર તો ગપોડી છે !
ગઝલ કે ગીતને એ વારાફરતી પહેરે છે:
કવિની પાસે શું વસ્ત્રોની બે જ જોડી છે ?
કોઈ અગરબત્તીથી કાણા પાડી કિન્યા બાંધે
કોઈ ફાટેલી ફૂત્તિઓને ગુંદરપટ્ટીથી સાંધે..
કોઈ લાવે કોઈ ચગાવે કોઈ છૂટ અપાવે..
કોઈ ખેચે કોઈ ઢીલ લગાવે કોઈ પતંગ લપટાવે..
સૌને જુદી મસ્તી, જુદી ફાવટ, જુદી જાણ…
હે.. અમદાવાદની ઉત્તરાણ
રંગ રંગના પતંગનું આકાશે જામે જંગ..
કોઈ તંગ કોઈ દંગ કોઈ ઉડાડે ઉમંગ..
પેચ લેવા માટે કરતુ કોઈ કાયમ પહેલ..
ખેલે રસાકસીનો ખેલ કોઈને લેવી ગમતી સેર..
ખુશી ને ખુમારી વચ્ચે રંગીલું ગમસાન..
હે.. અમદાવાદની ઉત્તરાણ..
અંદર તો એવું અજવાળું, અજવાળું……..
સળવળતી હોય આંખ જેને જોવાને, એ મીંચેલી આંખે ય ભાળું.
અંદર તો એવું અજવાળું, અજવાળું …….
ઊંડે ને ઊંડે ઊતરતાં જઇએ, ને તો ય લાગે કે સાવ અમે તરીએ.
મરજીવા મોતીની મુઠ્ઠી ભરે ને એમ ઝળહળતા શ્વાસ અમે ભરીએ.
પછી આરપાર ઉઘડતાં જાય બધાં દ્વાર, નહીં સાંકળ કે ક્યાં ય નહીં તાળું
અંદર તો એવું અજવાળું……
સૂરજ કે છીપમાં કે આપણમાં આપણે જ ઓતપ્રોત એવાં તો લાગીએ,
ફૂલને સુવાસ જેમ વાગતી હશે ને તેમ આપણને આપણે જ વાગીએ.
આવું જીવવાની એકાદ ક્ષણ જો મળે તો એને જીવનભર પાછી ના વાળું.
અંદર તો એવું અજવાળું…….
આજે આ મઝાનું બાળગીત સાંભળીએ..!! ઢીંગલી અને બાળકની દુનિયા પણ કેટલી અનોખી હોય છે? જેમ મમ્મી પપ્પા દીકરીની કાળજી રાખે, એમ દીકરી ઢીંગલીની કાળજી રાખે..! અને એક દિવસ જ્યારે વિચાર આવે, અરે! આ મારી ઢીંગલી તો ખાતી-પીતી નથી.. હું મમ્મી પપ્પા સાથે તો કેટલી વાતો કરું, પણ આ મારી ઢીંગલી મારી સાથે બોલતી પણ નથી..! પછી? ચિંતા તો થાય જ ને…! 🙂
સ્વર – ?
સંગીત – શ્યામલ-સૌમિલ મુન્શી
અને થોડા વખત પહેલા ‘ડગલો’ના દિવાળી કાર્યક્રમમાં એક મઝાની ઢીંગલીએ આ બાળગીત રજૂ કર્યું હતું. અને મને ખાત્રી છે, અમારા ડગલોના હવે પછીના કાર્યક્રમોમાં આર્યહીને વારંવાર સાંભળવાનો મોકો મળતો રહેશે..! તો તમે પણ માણો આર્યહીની આ મઝાની પ્રસ્તુતિ..!!
સ્વર – આર્યહી વૈદ્ય
ખાતી નથી પીતી નથી , ઢીંગલી મારી બોલતી નથી.
બોલ મમ્મી બોલ એને કેમ બોલાવુ, કેમ બોલાવુ
ખાતી નથી પીતી નથી , ઢીંગલી મારી બોલતી નથી.
ડોલ મા બેસાડી એને નવડાવુ,
ચંપા ના ફૂલની વેણી ગુંથાવું. (2)
તો પણ આ ઢીંગલી મારી બોલતી નથી, બોલતી નથી.
ખાતી નથી પીતી નથી , ઢીંગલી મારી બોલતી નથી.
ઘંટી ને ઘુઘરો આપુ છું રમવા
સોનાના પાટલે બેસાડુ જમવા, (2)
તો પણ આ ઢીંગલી મારી ખાતી રે નથી, ખાતી રે નથી.
ખાતી નથી પીતી નથી , ઢીંગલી મારી બોલતી નથી.
ચાંદામામા તો આકાશે રમતા,
બાબાગાડીમાં ઢીંગલી બેન ફરતા, (2)
મારે પણ ઢીંગલી સાથે બોલવું નથી, બોલવું નથી
બોલવું નથી.. બોલવું નથી.. બોલવું નથી..
હ્મ્મ……હ્મ્મ…….., હ્મ્મ……હ્મ્મ……..
લા …..લા…… , લા …..લા……