શબ્દ :રમણભાઇ પટેલ
સંગીત :શ્યામલ-સૈમિલ મુન્શી
સ્વર : દિપાલી સોમૈયા
આલ્બમ :હસ્તાક્ષર
.
હસે આંખડી ને ઢળે ચાંદની
વિના ઊગે પૂનમની રાતડી
સાહેલડી વાટ વિનાંનું ભરેલ કોડિયું
હસે આંખડી ને ઢળે ચાંદની
ભરી ફૂલવાડી ફૂલની કૂમાશથી
વિના મનગમતાં બોલની સુવાસ રે
સાહેલડી વાટ વિનાંનું ભરેલ કોડિયું
હસે આંખડી ને ઢળે ચાંદની
મીઠી વાતોને ખીલી રહી રાતડી
વિના સંગાથે સરોવર પાળને
સાહેલડી વાટ વિનાંનું ભરેલ કોડિયું
હસે આંખડી ને ઢળે ચાંદની
સ્વર :પ્રફુલ દવે
.
હે જી તારા આંગણિયા પુછીને જે કોઈ આવે રે,
આવકારો મીઠો…આપજે રે જી…
હે જી તારે કાને સંકટ કોઈ સંભળાવે રે,
બને તો થોડું… કાપજે રે જી………
માનવીની પાસે કોઈ….માનવી ન આવે…રે……(૨)
તારા દિવસની પાસે દુ:ખિયાં આવે રે
આવકારો મીઠો…. આપજે રે….જી….
કેમ તમે આવ્યા છો ?…એમ નવ કે’જે…રે……(૨)
એને ધીરે એ ધીરે તું બોલવા દેજે રે
આવકારો મીઠો… આપજે રે….જી….
વાતું એની સાંભળીને…આડું નવ જોજે….રે……(૨)
એને માથૂં એ હલાવી હોંકારો દેજે રે
આવકારો મીઠો… આપજે રે….જી….
‘કાગ’ એને પાણી પાજે…સાથે બેસી ખાજે..રે….(૨)
એને ઝાંપા એ સુધી તું મેલવા જાજે રે
આવકારો મીઠો… આપજે રે….જી….
-દુલાભાયા કાગ
સ્વર : હિમાલી વ્યાસ
સ્વરાંકન : આલાપ દેસાઈ
આલબમ : સૂરવર્ષા
.
મને ચઢી ગઇ રોમ રોમ ટાઢ..
ગાજ નહિ,વીજ નહિ..
પુનમ કે બીજ નહિ..
ઓચિંતો ત્રાટક્યો અષાઢ..
મને ચઢી ગઇ..
ઘર માં થી ઉંબરા ની મર્માળી ઠેસ..
છતાં ચાલી હું મીણ જેમ પીગળી..
માજમ ની રાતે આ મન એવું મુંઝાણું..
જાણે કે વીંટળાતી વિજળી..
કોને ખબર છે કે ગામ આખું કોરૂં..
પણ ડુબ્યાં આ મેડી ને માઢ..
ઓચિંતો ત્રાટક્યો અષાઢ..
મને ચઢી ગઇ..
દરિયા ના મોજા તો માપી શકાય..
અરે ફળિયા ની ફાળ કેમ માપવી..
સોળ સોળ ચોમાસા સંઘરેલી છત્રી ને..
શેરી માં કોને જઇ આપવી..
રૂદિયા માં ફુવારા ફુટે છે જાણે કે..
પીલાતો શેરડી નો વાઢ..
ઓચિંતો ત્રાટક્યો અષાઢ..
મને ચઢી ગઇ…
-દાન વાધેલા
સ્વર : ગાર્ગી વોરા
સંગીત : અમિત ઠક્કર
રચના : વિહાર મજમુદાર
.
એકલ દોકલ આવન જાવન, ઝરમર વરસે સાવન
ઉપવન ન્હાતું, ઝરણું ગાતું, તોય કોરું આ મન
પાંપણને નેવેથી ટપકે સ્મરણો કેવા કેવા ,
ઉજાગરા સૌ ટોળે મળીયા, વિરહ હજુ શું સહેવા
મુરઝાઈ ઈચ્છાની વચ્ચે, ઝૂરતી આ ઉર માલણ
ગગન ઝરૂખે, ઘન ગાજે આ કાજળ શા અંધારે,
મધુમાલતી મહેકી રહી પણ, તમે આવશો ક્યારે ?
ભણકારા, ભણકારા નું બસ ,આ તે કેવું ભારણ
-વિહાર મજમુદાર
પઠન : અમર ભટ્ટ
આલબમ : શબ્દનો સ્વરાભિષેક – 5
.
ઝલમલ ઝલમલ નદીજલ લહરી, પવન વહે પણ મલમલ,
પૂરવ ગગનને અરૂણ કિરણ મૃદુ વિકસત રક્ત કમલદલ,
મધુ પરિમલ રત અલિગણ ગુંજે,
મુકુલિત કલરવ નિખિલ નિકુંજે;
કહીં, પ્રિય!
કહીં તુમ નિવસત? નયનન વિકલ ભમે મુજ થલથલ,
ઝલમલ ઝલમલ નદીજલ લહરી, પવન વહે પણ મલમલ,
અકુલ ગગન લગ અગનસીમ, અવ લુપ્ત શીતલ પથછાયા,
તરસત હ્ર્દય લુભાવત ખલ છલનામય મૃગજલમાયા,
અલસ સમીર, ન કિસલય કંપે,
કૂજનરવહીન ખગ નીડઅંકે,
કહીં પ્રિય!
કહીં તુમ નિવસત? રે મુજ ભ્રમણકલાન્ત દગકાયા,
અકુલ ગગન લગ અગનસીમ, અવ લુપ્ત શીતલ પથછાયા,
અતલ તિમિર, તંદ્રિત નભ-તારલ-દ્યુતિ ક્ષીણ ટમકત ટલમલ,
શૂન્ય રજની ત્રમ ત્રમ ઉર વીંધત મૂર્છિત સ્વ્પ્ન સૂકોમલ
દલદલ કુસુમ ઝરે અવની પર,
પરિમલમય દિગદિગન્ત અંબર;
કહીં પ્રિય!
કહીં તુમ નિવસત? નયનન શિશિર-સલિલ-સર છલછલ,
અતલ તિમિર, તંદ્રિત નભ-તારલ-દ્યુતિ ક્ષીણ ટમકત ટલમલ.
— રાજેન્દ્ર શાહ
સ્વર અને પ્રસ્તાવના : અમર ભટ્ટ
.
આધુનિક ગુજરાતી કવિતાનો સશક્ત અવાજ ને ભગવો મિજાજ એટલે સાંઈ મકરન્દ દવે.
એમની કાવ્યસૃષ્ટિના કૅનવાસમાં આજે પ્રવેશવું છે.
એમનું એક કાવ્ય પઠન સ્વરૂપે સંભળાવવું છે-
‘હવે રાત પડશે‘
રાત પૂરી થાય પછી નવો દિવસ શરૂ થાય. જન્મ પછી મૃત્યુ પછી પુનર્જન્મ! કેટલી રહસ્યગર્ભિતા છે આ કાવ્યમાં !
હવે રાત પડશે,
હવે છેલ્લા કિરણોના કણકણ ચણીને,
લપાતા છુપાતા અવાજો હણીને,
અને છાયી દયી પૃથ્વીની છાવણીને ,
મહાઘોર પંખીની કાળી નિરાકાર પાંખો ફફળશે,
હવે રાત પડશે.
હવે બારણાં બારી વેગેથી વાસો,
નકુચાને સાંકળ બરાબર તપાસો,
જુઓ નાખશો નહિ જરીકે નિઃશાસો,
તમારી જ મેડી ઉપર કોઈ ઓળો ચુપા ચુપ ચઢશે,
હવે રાત પડશે.
ગલીને ખૂણે પેલો ખંડેરી ખાંચો,
જુઓ તો સરે છે શું કંકાલી ઢાંચો,
કહે છે ઉઠો, પહેરો ઝાંઝર ને નાચો,
અને એમ વાયુ થઈને વિચરતી આ જમાતો જડશે,
હવે રાત પડશે.
સૂના મંદિરે કોઈ સપનામાં મોતી,
અને વાવને કાંઠડે વાટ જોતી,
હશે ઝુરતી રાત સુમસામ રોતી,
તમે શું જશો એની પાસે જઈ,
હાય જોશે તે રડશે,
હવે રાત પડશે.
મસાણે અઘોરીની આ મૂરત આ મૂંગી,
જુઓ કેવી દમ લેતી ચેતાવે ચૂંગી,
અને સાથ ભરડો હટાવી ભુજંગી,
તીખારે તીખારે ગહન તારકોના દ્વારો ઉઘડશે,
હવે રાત પડશે.
હવે રાત પડશે ને ભૈરવ ને થાનક,
પતાકાઓ કાળી ફરકશે ભયાનક,
અને ત્યાં તો પૂરવને કાંઠે અચાનક,
નવી પીડ તાણી જતી કોઈ કન્યાના વાજા વગડશે,
હવે રાત પડશે.
-મકરન્દ દવે
રવીન્દ્ર સંગીતએ બંગાળી સંગીત નો ભાગ છે અને એનો એક ફાંટો બાઉલ પરંપરા. એ પરંપરામાં ગુજરાતી ગીત મળે તો? મજા જ આવે!
ધ્રુવ ભટ્ટના ગીતો યુ-ટ્યુબ પર નીલા ટેલીફિલ્મ દ્વારા ‘ધ્રુવગીત’ નામની ચેનલ પર ઉપલબ્ધ છે. દર સોમવારે એક નવું ગીત અપલોડ થાય.
આ ગીત સાંભળજો મજા આવશે. ક્યાંક પહોંચી ગયા જેવું લાગશે.
લય : બંગાળના બાઉલ ગીતો
સંગીત: કે.સુમંત ,શ્યામલ ભટ્ટ
સ્વર: મેઘા ભટ્ટ ,શ્યામલ ભટ્ટ
.
કદી તું ઘર તજી ને રે
વગડે લીલા ઘાસમાં ઉગ્યા ફૂલ ઉડેલી ધૂળમાં તારી જાત ને ખો ને રે …
સુખ મોટું કે નામ નથી કાંઈ રે ,
બાગ બગીચા ગામ નથી કાંઈ રે ,
આવ અહીં તું ઊગવું અને તડકા છાયા રમવા સિવાય કામ નથી કાંઈ ;
અમે છૈ એમ તું હોને રે…
કેટલા સૂરજ કેટલા ચાંદા,
ગણવા તારે કેટલા દહાડા,
સાંપડ્યો સમય પગથી માથાબોળ જીવી લે, ગણવા જા માં ટેકરા ખાડા રે ;
જાગ્યો તો એમ તું સોને રે..
-ધ્રુવ ભટ્ટ
સ્વર : ગાર્ગી વોરા
આલબમ : શબ્દનો સ્વરાભિષેક – 5
સ્વરાંકન : અમર ભટ્ટ
સંગીત : અમિત ઠક્કર
.
કાવ્યસંગીત: મનનો રવિવાર ને એકાન્તનો શણગાર
કૃષ્ણલાલ શ્રીધરાણી (જન્મતારીખ:16/09/1911):
શ્રીધરાણીની 111મી જન્મજયંતિએ ગુજરાત યુનિવર્સીટીએ ‘કૃષ્ણલાલ શ્રીધરાણી ઍકેડેમિક ચૅર’ એટલે કે જ્ઞાનપીઠની ઘોષણા કરી એનો અત્યંત આનંદ છે.
2010-11માં શ્રીધરાણીના જન્મશતાબ્દિ વર્ષમાં વિશ્વકોશમાં એમનાં ગીતો ગાવાનો મોકો મળ્યો. પછી સપ્ટેમ્બર 2011માં એમના વતન ભાવનગરમાં કવિશ્રી વિનોદ જોશીએ રાષ્ટ્રીય સાહિત્ય અકાદમી અને દક્ષિણામૂર્તિ સંસ્થાના સંયુક્ત ઉપક્રમે યોજેલા એક દિવસીય પરિસંવાદમાં પણ એમનાં ગીતો ગાયાં.
શાળામાં ગુજરાતી વિષયમાં એમનાં બે કાવ્યો હતાં -એક તે ‘ભરતી’ સૉનેટ જે પૃથ્વી છંદમાં છે ને બીજું તે ગીત ‘સ્વમાન’-
‘માન તમારે હાથ ન સોંપ્યું કેમ કરી અપમાનશો?
વજ્ર સમું અણભેદ હૃદય આ, શર સૌ પાછાં પામશો.’
કવિએ અમેરિકાની કોલંબિયા યુનિવર્સીટી સ્કૂલ ઓફ જર્નાલિઝમમાં અભ્યાસ કરેલો. હું પણ કોલંબિયા યુનિવર્સીટી સ્કુલ ઓફ લૉનો વિદ્યાર્થી.એટલે કવિને મળ્યો ન હોવા છતાં (મારા જન્મ પહેલાં એમનું અવસાન થયું હતું) ‘કોલંબિયા કનેક્શન’ને લીધે તો કવિ સાથે ને એમનાં કાવ્યો સાથે ‘ઇન્સ્ટન્ટ કનેક્શન’ થઇ ગયું.
આ ગીત ‘વર્ષા-મંગલ’ કાવ્યગુચ્છમાં છે. મારૂં આ પ્રિય સ્વરાંકન છે. લોકઢાળ કે શાસ્ત્રીય રાગ પર આધારિત નથી છતાં મૅલડી -રાગીયતા – આપમેળે આવી ગઈ છે.
બીજા અંતરામાં ‘એકલતા આરડે’ શબ્દો અસર કરી ગયા. ચિનુ મોદીના ગીતની પ્રથમ પંક્તિ યાદ આવી-
‘પાળિયાની જેમ મારી એકલતા આરડે
પાધરની જેમ તમે ચૂપ’.
– અમર ભટ્ટ
તો માણો શ્રીધરાણીનું ગીત-
આજ વાદળીએ આખી રાત વરસ્યા કીધું
મેહુલાએ માંડી મીટ;
ધરણીએ પ્રેમરસ પ્યાલું પીધું!
નદીઓનાં નીર માંહી જોબન ચડ્યાં
એની ફાટ ફાટ કાય;
એની છાતી ના સમાય;
ટમકીને મેઘલાએ ચુંબન મઢયાં!
ઉરને એકાંત ગોખ એકલતા આરડે !
કોઈ આવો વેચાઉ;
જ્યાં દોરો ત્યાં જાઉં;
મારા અંગ અંગ ભૂખ્યાં;
ઝરો પ્રેમરસ! સૂક્યાં;લઇ જાઓ !
આ એકલતા શેય ના સહાય!
વર્ષા રડે, રડું હું તોય ના રડાય!
– કૃષ્ણલાલ શ્રીધરાણી
પઠન : અમર ભટ્ટ
આલબમ : શબ્દનો સ્વરાભિષેક – 5
.
પાછલા તે પહોરની ઊડી ગઈ નિંદરા,
સૌ રે ઊંઘે ને અમે જાગતાં જી રે!
ઓશીકાં ઉપર બે ઓઢાડી ધાબળા,
ચૂપચાપ ભાઈ-બહેન ભાગતાં જી રે.
બિલ્લીપગે તે અમે ઉઘાડ્યા આગળા,
બાપુ ને બા તે શું જાણતાં જી રે!
હાથમાં તે હાથ લેઈ ભાગ્યાં ઉતાવળાં,
ખુલ્લી હવાની મોજ માણતાં જી રે.
ટાઢો તે હિમ જેવો વાય વહાલો વાયરો,
ધોળાં તે ધોળાં અજવાળિયાં જી રે;
ખેતરને કોતરને ચાલ્યાં વટાવતાં,
ખૂંદી વળ્યાં તે આંબાવાડિયાં જી રે!
રૂપા તે રંગની રેતી વેરાયેલી,
પાસે વહે છે વહેણ વાંકડુ જી રે;
છોડી રહેઠાણ આવું રૂપાળું મોકળું;
શાનું ગોઠે ઘર સાંકડું જી રે!
ઊડે અદીઠ રોજ ઝાકળની ચૂંદડી,
આજ એને ઊડી જતી ખાળવી જી રે;
છેડો ઝાલીને એનો જાવું આકાશમાં,
જોવું છે કોણ એનો સાળવી જી રે!
ખોળો ભરી વીણી શંખલાં ને છીપલાં,
આખાય વાદળમાં વેરવાં જી રે;
ઊંચે તે આભથી લાવીને તારલા,
ધરતીને ખોળે ખંખેરવા જી રે.
સોનેરી કોરની લાવીને વાદળી,
ચંદરવા ચાર કોર બાંધશું જી રે;
એની તે હેઠ અમે રહેશું બે ભાઈબહેન,
ભાવતી રસોઈ રોજ રાંધશું જી રે!
– બાલમુકુંદ દવે
પઠન : ઉમાશંકર જોશી
આલબમ : શબ્દનો સ્વરાભિષેક – 5
.
ચાલને ચૈત્રની ચાંદની રાતમાં ચાલીએ.
લહરી ઢળકી જતી,
વનવનોની કુસુમસૌરભે મત્ત છલકી જતી,
દઈ નિમંત્રણ અમસ્તી જ મલકી જતી,
સ્વૈર પથ એહનો ઝાલીએ,
ચૈત્રની ચાંદની રાતમાં ચાલીએ,
ચાલને !
વિરહસંત્રપ્ત ઉર પર સરે મિલનનો
સ્પર્શ સુકુમાર, એવો ઝરે નભ થકી ચંદ્રનો
કૌમુદીરસ અહો !
અવનિના ગ્રીષ્મહૈયા પરે પ્રસરી કેવો રહ્યો !
ચંદ્રશાળા ભરી ઊછળે,
આંગણામાં ઢળે,
પેલી કેડી પરે લલિત વનદેવીસેંથા સમો ઝગમગે,
દૂર સરવર પટે મંદ જળના તરંગો પરે તગતગે.
અધિક ઉજ્જવળ કરંતો જ તુજ ભાલને, ગાલને.
સોમ એ હ્રદયભર પી ઘડી મ્હાલીએ,
ચૈત્રની ચાંદની રાતમાં ચાલીએ,
ચાલને !
-ઉમાશંકર જોશી
