ભીંતો ને બારી જેવા છરા કેટલા હતા!
ઘરમાં વિવિધ રૂપે દગા કેટલા હતા!

હું સાચવીયે ના શક્યો ર્દશ્યો કે ર્દષ્ટિને,
ચશ્મા ઘણા હતા ને ઘરાં કેટલા હતા!

જો ફોડવા હતા તો કદી ક્યાં કમી હતી!
મનમાં જ ઘડયા તા એ ઘડા કેટલા હતા!

એ ‘આવજો’ કહીને પછી બસ કરી ગઈ,
નહિતર તો આંગળીના બરા કેટલા હતા!

અંદર તો હું જ મારો, બીજું કોઈ ક્યાં હતું?
ને બહાર જોઈ લીધું સગાં કેટલા હતા!

સ્વર્ગસ્થ સૌ કવિને તું ઉત્તમ ભલે ને ગણ,
પણ એ કહેને એમાં ર.પા. કેટલા હતા?

અશરફ ખતવણી માંડ છે સપનાંની પાપણે,
ઉધાર કેટલાં ને જમા કેટલા હતા!

ગયા શનિવારે અમે ‘ડગલો’વાળાઓએ ‘પગલાં વસંતના’ કાર્યક્રમ રજૂ કર્યો – એમાં સુનિલભાઇએ અશરફ ડબાવાલાની આ ગઝલ ખૂબ સુંદર રીતે રજૂ કરી. એમના કાવ્ય સંગ્રહનું શિર્ષક ‘ધબકારાનો વારસ’ જે ગઝલ પરથી આવ્યું એવી આ ગઝલ સુનિલભાઇના પઠન, અને નેહલ દ્રારા એના બે શેરોની સ્વરાંકિત રજૂઆત પછી મનમાં ઊંડે સુધી ઘર કરી ગઇ. અને હા, સાથે એ પણ જાણવા મળ્યું કે આ ગઝલ શ્યામલ-સૌમિલ દ્રારા અદ્બુત રીતે સ્વરબધ્ધ થઇ છે..!! એ સ્વરાંકન મારા સુધી પહોંચે ત્યારે તમારી સાથે ચોક્કસ વહેંચીશ – આજે ગઝલના શબ્દો માણીએ..!!

* * * * *

છે તારી અંદર માણસ છે તું ઢાંકપિછોડો રે’વા દે,
એ અજવાળું નહિ ફાનસ છે તું ઢાંકપિછોડો રે’વા દે.

તું સોપો છાતી સરસો ચાંપી રાખ હૃદયની સોંસરવો;
એ ધબકારાનો વારસ છે તું ઢાંકપિછોડો રે’વા દે.

આ પથરાળા રસ્તાની ઠેસે આપ્યો જયજયકાર તને;
પણ તારું સપનું આરસ છે તું ઢાંકપિછોડો રે’વા દે.

મનથી મન એક થવાનો ઉત્સવ ઊજવી લે મનની ખાતર;
સૌને પોતાનું માનસ છે તું ઢાંકપિછોડો રે’વા દે.

તું એક ઠરેલી જામગરી પર ગઝલ લખે ને ગામ રડે;
ને તારે ગજવે બાકસ છે તું ઢાંકપિછોડો રે’વા દે.

– અશરફ ડબાવાલા

હું તો મારી તરસ લઇને જાતો હતો, એણે માર્યો મને ઝાંઝવે ઝાંઝવે,
એની ફરિયાદે ક્યાં જઇને કરવી હવે, એનાં ગીતો બધે માંડવે માંડવે.

મારા જીવતરની ચાદર મેં વેચી દીધી, મૃત્યુ પાણીના ભાવે જ લઇને ગયું;
શ્વાસે શ્વાસે વણી’તી મેં ચાદર અને ભાત પાડી હતી તાંતણે તાંતણે.

એક આકાર આપીને જંપ્યો નહિ, હર પ્રસંગે મને એ બદલતો રહ્યો;
ખૂબ વલખાં મેં માર્યાં છટકવાનાં તોય મને ઘડતો રહ્યો ટાંકણે ટાંકણે.

આવી ઘટનાને અવસર પણ કહેવો કે નહિ એની અટકળમાં રાત પછી ઢળતી રહી;
મને સપનાની ડાળથી તોડી હવે એણે શણગાર્યો છે પાંપણે પાંપણે.

તેં જ સગપણ ને ઇચ્છાઓ આપી પછી સાવ માણસ બધાને બનાવી દીધા;
તારી લીલાનો પરચો છે, નહિતર અહીં સંત જનમ્યા હતા પારણે પારણે.

– અશરફ ડબાવાલા

ઉઘાડી આંખને તારું જ તું કામણ તપાસી લે,
ઋતુઓ છોડ, તારી જાતમાં ફાગણ તપાસી લે.

ભલે ત્યાં બુધ્ધ થાવાનો મરણથી જ્ઞાન પામીને;
અહીં ઘટના વિચારી લે અને કારણ તપાસી લે.

ભરી લે જિંદગીથી મન, પછી મૃત્યુ વિષે જોશું;
પહેલાં ઝેર તું પી લે પછી મારણ તપાસી લે.

તરસને બંધ બેસે એમ જળ તું શોધતો હો તો;
તને ટીંપુ નહીં મળશે, બધા શ્રાવણ તપાસી લે.

ભલે તું શોધવા એને ભમી લે જગત આખામાં;
બધેથી તું જ મળવાનો ભલે કણકણ તપાસી લે.

– અશરફ ડબાવાલા

મેં ગઝલ લખવા કલમ પર ચાંદની લીધી હતી,
ને પછી લયમાં ઝબોળી લાગણી લીધી હતી.

ઓટલા જે જે મળ્યા ત્યાં બેસવું પડતું હતું;
મેં ખભા પર યાદની એક ગાંસડી લીધી હતી.

હું સમયની ધૂપ ખંખેરી થયો’તો ચાલતો;
મેં ક્ષણોની જાતને પણ પારખી લીધી હતી.

ફેણ ને ફુત્કાર દાબી રાફડે રે’વું પડ્યું;
કેમ કે સંબંધની તેં કાંચળી લીધી હતી.

જિંદગી આખી ગઝલની કેદમાં રે’જે હવે;
ગુપ્તચર થૈ તેં હ્રદયની બાતમી લીધી હતી.

– અશરફ ડબાવાલા

ઘરમાં એવાં કો’ક દિવસ ચોઘડિયાં આવે,
ખૂટે આંખમાં પાણી ત્યારે ખડિયા આવે.

ડૂબી ડૂબીને ડૂબવાનું શું માણસમાં ભૈ;
એક વેંત ઊતરો ને ત્યાં તો તળિયાં આવે.

ડગલું એક ભરી શકવાના હોંશ નથી, પણ
ડગલું એક ભરું તો તારાં ફળિયાં આવે.

ઘંટીંના પથ્થરની જેવા વિચાર છે, ને –
મારી તારી વચ્ચે બબ્બે દરિયા આવે.

શબ્દોની હૂંડી લઇ ઊભો ભાષાના દરવાજે,
પાછો વળવા જાઉં અને શામળિયા આવે.