આજે કંઇક નવું. ‘મરીઝ’ સાહેબની એક ગઝલના શેર પર લખાયેલી ‘કાબિલ ડેડાણવી’ની તઝમીન :

પણ પહેલા ડો. રશીદ મીરના શબ્દો, તઝમીન વિષે.
તઝમીન એ ગંભીર પ્રકારનું કાવ્ય સ્વરૂપ છે. મૂળ અરબી શબ્દ પરથી ઉતરી આવેલા આ પ્રકારમાં સ્વીકૃતિ અને શણગારની વિભાવના હોય છે. તઝમીનકારે કોઇ પણ ગઝલકારનો એક શેર, મત્લા કે મક્તા પસંદ કરીને મૂળ શેરના ભાવ, ભાષા, ઝમીન વિ. ને અનુરૂપ ત્રણ મૌલિક પંક્તિઓ પોતે જોડવાની હોય છે. આ પરકાયા પ્રવેશ જેવું દુષ્કર કાર્ય છે! મૂળ શેરના ભાવ-વિશ્વ સાથે તઝમીનકાર એ રીતે એકાકાર થઇ જાય છે, કે ‘નહીં સાંધો નહીં રેણ’ . આમ જોડેલી ત્રણ પંક્તિઓ મૂળ શેર સાથે સમરસ થઇ જાય છે. ક્યાંય થાગડ થીગડ કે ગચિયાં દેખાતા નથી! સમગ્ર તઝમીન સંઘેડાઉતાર કલાકૃતિ તરીકે નીપજી આવે છે.
– ડો. રશીદ મીર ( આભાર : સહિયારું સર્જન )

(તઝમીન વિષે વધુ જાણવુ હોય તો અહીં ક્લિક કરો. )

————————

સમજદારીની ચોકી હોય છે દિલના ઇરાદા પર,
ને મનની ચોતરફ સંયમ ઊભો છે જાણે પહેરા પર,
પ્રણયસંકેત ચોરીથી મળે આંખોના પરદા પર,
બધો આધાર છે એના જતી વેળાના જોવા પર,
મિલનમાંથી નથી મળતા મહોબતના પુરાવાઓ