ખારા ખારા ઊસ જેવા
આછાં-આછાં તેલ,
પોણી દુનિયા ઉપર
એવાં પાણી રેલમછેલ !

આરો કે ઓવારો નહીં
પાળ કે પરથારો નહીં
સામો તો કિનારો નહીં
પથરાયા એ જળભંડાર સભર ભર્યાં

આભનાં સીમાડા પરથી,
મોટા મોટા તરંગ ઊઠી,
વાયુ વેગે આગળ થાય,
ને અથડાતા-પછડાતા જાય !

ઘોર કરીને ઘૂઘવે,
ગરજે સાગર ઘેરે રવે !
કિનારાના ખડકો સાથે,
ધિંગામસ્તી કરતો-કરતો,
ફીણથી ફૂંફાડા કરતો,
ઓરો આવે, આઘો થાય,
ને ભરતી-ઓટ કરતો જાય !

ઊંડો ઊંડો ગજબ ઊંડો !
માણસ ડૂબે, ઘોડા ડૂબે !
ઊંચા ઊંચા ઊંટ ડૂબે !
હાથી જેવાં તૂત ડૂબે !
કિલ્લાની કિનાર ડૂબે !
તાડ જેવાં ઝાડ ડૂબે !
મોટા મોટા પહાડ ડૂબે !
ગાંડો થઈને રેલે તો તો
આખી દુનિયા જળબંબોળ જળબંબોળ !

વિશાળ લાંબો પહોળો
ઊંડો એવો મોટો ગંજાવર !
એના જેવું કોઈયે ન મળે !
મહાસાગર તો મહાસાગર !

– ત્રિભુવનદાસ વ્યાસ

(આભાર – મેઘધનુષ)

સૌ વાચક-શ્રોતા મિત્રોને પ્રજાસત્તાક દિનની ખૂબ ખૂબ શુભેચ્છાઓ… કાલે પોસ્ટ કરેલા રિંછ-સિંહ વાળા ગીતની જેમ આ નીચેનું ગીત પણ શાળામાં ખૂબ લલકાર્યું છે..! દેશભક્તિના ગુજરાતી ગીતો યાદ કરવાના હોય તો આ કદાચ સૌથી પહેલું યાદ આવે..!! (કોઇ પાસે આનો ઓડિયો હોય તો મને વધુ માહિતી આપશો?)

ઓ હિંદ ! દેવભૂમિ ! સંતાન સૌ તમારાં !
કરીએ મળીને વંદન ! સ્વીકારજો અમારાં !

હિંદુ અને મુસલમિન : વિશ્વાસી, પારસી, જિન :
દેવી ! સમાન રીતે સંતાન સૌ તમારાં !

પોષો તમે સહુને, શુભ ખાનપાન બક્ષી :
સેવા કરે બને તે સંતાન સૌ તમારાં !

રોગી અને નીરોગી, નિર્ધન અને તવંગર,
જ્ઞાની અને નિરક્ષર : સંતાન સૌ તમારાં !

વાલ્મીકિ, વ્યાસ, નાનક, મીરાં, કબીર, તુલસી,
અકબર, શિવાજી, માતા ! સંતાન સૌ તમારાં !

સૌની સમાન માતા, સૌએ સમાન તેથી :
ના ઉચ્ચનીચ કોઈ સંતાન સૌ તમારાં !

ચાહો બધાં પરસ્પર : સાહો બધાં પરસ્પર
એ પ્રાર્થના કરે આ સંતાન સૌ તમારાં !

ગુજરાતી પાઠ્યપુસ્તકમાં ભણેલા આ વાર્તા-ગીત… આ બાળગીતના કવિ – શ્રી રમણલાલ સોનીનો આજે જન્મદિવસ.. (25 – જાન્યુઆરી , 1908). આ ગીત અમે નિશાળમાં ગાતા એવું યાદ છે.. (એટલે કે શિક્ષક ગવડાવતા..). પણ ઘણા વર્ષોથી એની કોઇ ઓડિયો મારા ધ્યાનમાં નથી આવી. તમને ખ્યાલ હોય તો મદદ કરશો? ટહુકાના બાળમિત્રો – અને આપણા બધાની અંદરના બાળકને આ ગીત વાંચવા સાથે સાંભળવા પણ મળે તો વધુ મઝા આવશે એવું નથી લાગતું? (રીંછ અને સિંહનો એકસાથે કોઇ સારો ફોટો તમારા કેમેરામાં કેદ થયો હોય, તો એ પણ અમારી સાથે વહેંચશો તો ગમશે…! 🙂 )

અને મારી ફોટાની ફરમાઇશ પૂરી કરી ભૂમિએ.. (ત્રણ ફોટા ભેગા કરીને…) આભાર ભૂમિ..! ખરેખર મઝાનો ફોટો બન્યો છે. સિંહ અચાનક સામે આવતા રિંછ જાણે બે પગે ઉભુ થઇને સલામ કરતુ હોય એવું લાગે..!! 🙂

(photo mixing by Bhumi… Click here for original pictures – 1, 2, 3)

રીંછ એકલું ફરવા ચાલ્યું, હાથમાં લીધી સોટી;
સામે રાણા સિંહ મળ્યા રે, આફત આવી મોટી.

ઝૂકી ઝૂકી ભરી સલામો, બોલ્યું મીઠાં વેણ :
‘મારે ઘેર પધારો, રાણા ! રાખો મારું કહેણ.

હાડચામડાં બહુ બહુ ચૂંથ્યાં, ચાખોજી મધ મીઠું;
નોતરું દેવા ખોળું તમને, આજે મુખડું દીઠું !’

રીંછ જાય છે આગળ, એના પગ ધબધબ,
સિંહ જાય છે પાછળ, એની જીભ લબલબ.

‘ઘર આ મારું, જમો સુખેથી, મઘથી લૂમેલૂમ’
ખાવા જાતાં રાણાજીએ પાડી બૂમેબૂમ !

મધપૂડાનું વન હતું એ, નહીં માખોનો પાર;
બટકું પૂડો ખાવા જાતાં વળગી લારોલાર !

આંખે, મોઢે, જીભે, હોઠે ડંખ ઘણેરા લાગ્યા;
‘ખાધો બાપ રે !’ કરતાં ત્યાંથી વનરાજા તો ભાગ્યા.

રીંછ એકલું ફરવા ચાલ્યું, હાથમાં લીધી સોટી;
સામે રાણા સિંહ મળ્યા’તા, આફત ટાળી મોટી !